Wejherowo z roku na rok zyskuje na turystycznej popularności i znaczeniu, zabytków i historycznych walorów w tym mieście faktycznie nie brakuje. Wytrwale realizowane projekty rewitalizacyjne uczyniły z Wejherowa jedną z najciekawszych przestrzeni turystycznych na obszarze Pomorza Gdańskiego.
Szlak Nut Kaszubskich – wejherowska trasa turystyczna
Wspomniana trasa nawiązuje do popularnej wyliczanki kaszubskiej. Ładne wizualnie rzeźby z przedstawieniem poszczególnych „liter” tego „alfabetu” zostały rozstawione w najbardziej charakterystycznych miejscach opisywanego miasta.
Czternaście punktów komponuje się w trasę spinającą najważniejsze historyczne i przyrodnicze walory Wejherowa.
Dzieje opisywanej miejscowości sięgają XVII wieku, gdy pomorski potentat Jakub Wejher wypełnił złożone śluby i dokonał religijnej fundacji. Powstały wtedy parafialna świątynia Trójcy Świętej, reformacki klasztor z kościołem oraz rozległe i wielce przemyślane założenie kalwaryjskie, które od drugiej połowy XVII wieku cieszyło się narastającym zainteresowaniem lokalnych wiernych i coraz liczniejszych pielgrzymów.
Przy tak zakreślonej przestrzeni sakralnej z wolna rosła rzemieślnicza osada, w rezultacie w 1650 roku Wejherowo otrzymało chełmińskie prawa miejskie – jako ostatnia taka lokacja na Pomorzu Gdańskim.
![](https://infogdansk.pl/wp-content/uploads/2022/02/szlak_nut_kaszubskich12.jpg)
Szlak Nut Kaszubskich – materiały promocyjne Urzędu Miasta Wejherowo.
Dlaczego Szlak Nut Kaszubskich akurat w Wejherowie? W mieście działa Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, a wspomniane nuty są jednym z najlepiej rozpoznawalnych wątków kaszubskiej specyfiki i kultury, zatem ten szlak tematyczny znakomicie do grodu Wejhera pasuje.
Rozstawione w wielu miejscach kolumny z literkami alfabetu niczym nie zakłócają miejskiej stylistyki, wręcz przeciwnie – umieszczone w charakterystycznych miejscach zapraszają do wędrówki przez wejherowską przestrzeń i historię…
Kaszubskie nuty- popularny wątek folkloru Pomorza Gdańskiego
Odśpiewanie kaszubskich nut odbywa się przy pomocy planszy z obrazkami rozrysowanymi wzdłuż trzech pięciolinii. Śpiewająca osoba wskazuje kolejne obrazki, a po dojściu do końca pięciolinii cofa się w odwrotnej kolejności do jej początku. Zatem śpiewanie tekstu stopniowo się komplikuje, wymaga też pewnych umiejętności wokalnych i przede wszystkim językowych, bo mowa kaszubska tylko z pozoru jest bardzo podobna do polskiej, towarzyszy jej zupełnie inna melodia i dynamika.
Wyliczanka była chętnie śpiewana na weselach i rodzinnych uroczystościach, ale wbrew pozorom nie jest rdzennie kaszubskim wątkiem ludowej kultury. Takie słowne śpiewanki występują bowiem w ludowej kulturze w krajach niemieckich, szwajcarskich dolinach, a również na ziemiach czeskich i słowackich. Kaszubi najprawdopodobniej „pożyczyli” wyliczankę od osadników niemieckich, którzy od XIX wieku napływali na obszary Pomorza Gdańskiego, śpiewana wyliczanka została oczywiście dostosowana do specyfiki kaszubskiego języka.
![](https://infogdansk.pl/wp-content/uploads/2022/02/szlak_nut_kaszubskich14.jpg)
Wejherowo Szlakiem Kaszubskich Nut.
Śpiewanie kaszubskich nut odegrało ważną rolę podczas germanizacyjnego naporu i pomogło w utrzymaniu polskiej tożsamości regionu. Niektórzy badacze stawiają przy tym jednak spory znak zapytania i widzą w tym raczej późniejsze dopowiedzenia.
Tak czy inaczej, kaszubskie nuty obok ceremoniału zażywania tabaki i zestawu charakterystycznych instrumentów ludowych – stanowią jeden z najbardziej znanych wątków kaszubskiego folkloru.
Przejście przez Szlak Nut kaszubskich w Wejherowie
Na trasie wejherowskiego Szlaku Nut Kaszubskich znajduje się 14 lokalizacji, przed przejściem warto wyposażyć się w wygodną mapkę lub inne wydawnictwo przygotowane przez Urząd Miasta w Wejherowie. Można też skorzystać z aplikacji SmartTour dostępnej do pobrania m. in. w Google Play.
Spokojne przejście szlaku trwa mniej więcej 2,5 godziny.
Poniżej przedstawiamy krótki opis tej ciekawej trasy.
Kościół św. Anny – To je krótczé, to je dłudżé
Początek trasy znajduje się przy klasztornym kościele św. Anny, który jako fundacja Jakuba Wejhera jest jednym z najstarszych zabytków Wejherowa.
Jakub Wejher miał za co dziękować. W trakcie oblężenia twierdzy Biała w kampanii smoleńskiej (1632-1634) odniósł ciężkie rany i walcząc o życie złożył śluby dokonania pobożnej fundacji.
Młody magnat przeżył, a potem wizytując swoje posiadłości miał nad rzeczką Biała powiedzieć: „Pod Białą ślubowałem, nad Białą ślub wypełniłem”.
Jakub Wejher pozyskał zaangażowanie ojców reformatów, z myślą o ich posłudze w latach 1648-1650 powstał kościół z klasztorem, pierwszym gwardianem został ojciec Grzegorz Gdański – podczas potopu szwedzkiego wybitnie zasłużony w obronie Pucka i w nawiązaniu do obrony Jasnej Góry jest nazywany „puckim Kordeckim”.
Reformaci wybitnie przyczynili się do rozkwitu Wejherowa jako ośrodka kultu religijnego, położyli też wielkie zasługi w rozwoju lokalnego szkolnictwa. Ze względu na opór ludności nie powiodły się pruskie próby likwidacji klasztoru, jego działalność ustała dopiero w 1875 roku. Uroczysty powrót reformatów do Wejherowa nastąpił w październiku 1946 roku.
Z zewnątrz kościół wyróżnia się barokową fasadą, natomiast wewnątrz zobaczyć można cenne wyposażenie sakralne głównie z drugiej połowy XVIII stulecia. W jednym z ołtarzy bocznych znajduje się obraz Matki Bożej Wejherowskiej, który w czerwcu 1999 roku został ukoronowany przez papieża Jana Pawła II. W klasztornych podziemiach działa wystawa dotycząca dziejów wejherowskich reformatów, ponadto krypty z pochówkami Wejherów (między innymi Jakuba Wejhera!), Przebendowskich, wielu donatorów i zakonników.
Plac Jakuba Wejhera – to kaszëbskô stolëca
Kolejna rzeźba znajduje się przy Placu Jakuba Wejhera, zatem w samym sercu tego zaskakująco ciekawego miasta. Na środku placu stoi pomnik fundatora, monument powstał według pomysłu prof. Sławoja Ostrowskiego i został odsłonięty w 1991 roku.
Wejherowski rynek otacza zabudowa z przełomu XIX i XX wieku, z tego miejsca dobrze widać ratuszowy budynek z 1908 roku.
Wewnątrz ciekawa atrakcja turystyczna – makiety dotyczące Wejherowa oraz wspaniała aranżacje różnych wnętrz z okresu międzywojennego.
Zobacz – Wystawy w wejherowskim ratuszu
Zachodnią część rynku zamyka barokowa bryła Kolegiaty Wejherowskiej, pierwszy kościół w tym miejscu powstał w 1643 roku, a wezwanie Trójcy Świętej nie zmieniło się do czasów obecnych. Trasa Szlaku Nut Kaszubskich ponownie wróci w przestrzeń wejherowskiego rynku, zatem opis tego miejsca będzie kontynuowany.
Nad rzeką Cedron – To są basë, to są skrzëpczi
Nazwa tego prawego dopływu rzeki Redy nawiązuje do wejherowskiej fundacji kalwaryjskiej. Jerozolimski Cedron był okresowym potokiem płynącym między Wzgórzem Świątynnym a Górą Oliwną i wielokrotnie pojawia się na kartach biblijnego przekazu.
Kalwarię Wejherowską starano się przestrzennie upodobnić do jerozolimskiego pierwowzoru, dlatego zmieniło się też nazewnictwo i rzeczka Biała stała się Cedronem. Opisywany ciek wypływa z jeziora Wyspowo w pobliżu Nowego Dworu Wejherowskiego i przez większą część przebiegu płynie malowniczą doliną przez obszar Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Według legendy nową nazwę zaproponował sam fundator Jakub Wejher.
Ulica Wałowa – To òznôczô Kaszëba
Przy tej cichej i spokojnej ulicy znajduje się muzealny Dział Literatury i Prasy, w którym można się przekonać o dorobku i bogactwie kaszubskiej kultury. Przez kilka wieków w tym miejscu budowano budynki miejskiego zaplecza – stodoły i inne obiekty gospodarcze. Ulica Wałowa jest systematycznie rewitalizowana, w trakcie spokojnego spaceru można w tym miejscu usłyszeć echa dawnej wejherowskiej historii.
Przy Kolegiacie Wejherowskiej – To je ridel, to je ticz
Kolejna kolumna z literą kaszubskiego alfabetu znajduje się w zachodniej części rynku miejskiego. W bliskim sąsiedztwie wspomniana wyżej Kolegiata Wejherowska, obecna bryła pochodzi z połowy XVIII stulecia. Wewnątrz zobaczyć można cenne wyposażenie sakralne, a eksponatem o niezwykłym znaczeniu jest stuła papieża Jana Pawła II – pamiątka z pielgrzymki Ojca Świętego do Ojczyzny w 1987 roku.
Obok kolegiaty znajduje się niewielki szachulcowy szpitalik-przytułek z XVII wieku.
Stosunkowo niedawno (w 2019 roku) w przestrzeni wejherowskiego rynku pojawiła się nowa fontanna z rzeźbą św. Franciszka, której forma i treść nawiązują do związanego z miastem zakonu reformatów. Jej odsłonięcie odbyło się podczas uroczystej sesji rady miejskiej z okazji 376. rocznicy powstania Wejherowa oraz 410. rocznicy urodzin Jakuba Wejhera – założyciela miasta.
Deptak Starego Miasta – To są chòjnë, widłë gnojné
Kolejny punkt Szlaku Nut Kaszubskich znajduje się przy ulicy Sobieskiego, która jako miejski deptak łączy sporo wątków i obiektów wartych dłuższego zainteresowania.
U styku tej ulicy z miejskim rynkiem zobaczyć można pomnik Remusa – wędrownego sprzedawcy ze stertą książek i podręczników. Pomnik upamiętnia literacką twórczość Aleksandra Majkowskiego i jest dziełem artystki Doroty Dziekiewicz – Pilich.
Park Kaszubski – To je prosté, to je krzëwé
Kolejny punkt tego ciekawego szlaku znajduje się na terenie tak zwanego Parku Kaszubskiego, zakreślonego przebiegiem ulic Sobieskiego i Strzeleckiej. Parkowy obszar obejmuje teren dawnego cmentarza ewangelickiego, wspomniana nekropolia po zakończeniu ostatniej wojny szybko popadła w zapomnienie, zniknęła z miejskiej przestrzeni i świadomości mieszkańców Wejherowa.
Obecnie trwa rewitalizacja tego ciekawie zlokalizowanego terenu, zgodnie z projektem planuje się budowę pięciu stref parkowych, prace są prowadzone według projektu zaproponowanego przez studentów Politechniki Gdańskiej.
Filharmonia Kaszubska – To je slédné kòło wòzné
Idąc wzdłuż ulicy Sobieskiego należy przejść w sąsiedztwo Filharmonii Kaszubskiej, przy której znajduje się kolejna rzeźba z literą kaszubskiego alfabetu.
Budowa Filharmonii Kaszubskiej dobiegła końca w 2013 roku, powstał nowoczesny obiekt, którego działalność udanie promuje różne wątki lokalnej kultury. W Filharmonii Kaszubskiej odbywają się projekcje filmowe, przedstawienia teatralne, wystawy i ciekawe zajęcia adresowane do różnych grup wiekowych. Budynek nawiązuje kształtem do łodzi rybackiej, a na jego dachu funkcjonuje taras widokowy.
Przy Kalwarii Wejherowskiej – To są hôczi, to są ptôczi
Kolejna rzeźba znajduje się w pobliżu Kalwarii Wejherowskiej, dojście po przecięciu ulicy Strzeleckiej. Kalwaryjska fundacja powstała dzięki zaangażowaniu Jakuba Wejhera, za jego życia wytyczono układ przestrzenny i wybudowano większość kaplic. Od drugiej połowy XVII stulecia kalwaria z roku na rok przyciągała coraz więcej pielgrzymek, które dały wejherowskiej osadzie sporo impulsów dynamicznego rozwoju.
Wejherowska fundacja jest jednym z najstarszych założeń kalwaryjnych w Polsce, wcześniej powstały tylko dwa takie zespoły sakralne – Kalwaria Zebrzydowska i Kalwaria Pakoska.
„Wejherowskie Powązki” – To są prësczé półtrojôczi
Ze względu na długą historię i wieczny spoczynek wielu zasłużonych osobistości – stara nekropolia jest określana mianem Wejherowskich Powązek. Cmentarz powstał dzięki darowiznom mieszkańców, pierwszy pochówek odbył się prawdopodobnie w 1823 roku.
Na cmentarzu zostali między innymi pochowani księża, działacze patriotyczni, lekarze i nauczyciele. Wielu z nich straciło życie w niemieckich egzekucjach w Lesie Piaśnickim, ich szczątki zostały do Wejherowa przeniesione po zakończeniu II wojny światowej.
W przestrzeni tego cmentarza mnóstwo starych nagrobków i pomników, które tworzą niezwykłą kompozycję i przypominają o wysokim poziomie kultury mieszkańców dawnego Wejherowa.
Ponownie przy Kalwarii Wejherowskiej – To je klëka, to je wół
Trasa szlaku ponownie prowadzi do założenia kalwaryjskiego, rzeźba znajduje się przy ulicy 3 Maja. Kalwaria Wejherowska obejmuje 26 kaplic. Większość powstała w latach 1648-1666 z fundacji Jakuba Wejhera i jego rodziny, ostatnia kaplica poświęcona jest św. Antoniemu i została ufundowana przez Aleksandra Biangę, jako wotum wdzięczności za szczęśliwy powrót z niemieckiego obozu koncentracyjnego w Stutthofie.
Z najcenniejszych kaplic wymienić należy: „Pałac Piłata”, „Pałac Heroda”, „Spotkanie Chrystusa z Matką”, kościół „Trzech Krzyży” i „Grób Chrystusa”.
Kilkukrotnie w ciągu roku odbywają się odpusty kalwaryjskie, tradycje odpustu z okazji święta Wniebowstąpienia Pańskiego sięgają XVII stulecia.
Przy amfiteatrze wejherowskim – To je całé, a to pół
Kolejne stanowisko znajduje się w pobliżu miejskiego amfiteatru, położonego w południowym krańcu rozległego założenia parkowego. W tym miejscu odbywa się wiele imprez o cyklicznym charakterze, między innymi Jarmark Wejherowski, Open Air Rock Festival, Miejska Majówka czy też Dzień Dziecka.
Następnie trasa szlaku prowadzi w przestrzeń jednego z najładniejszych parków z obszaru Pomorza Gdańskiego.
W Parku im. Aleksandra Majkowskiego – To je môłé, a to wiôldżé
Dzieje tego założenia parkowego sięgają XVIII stulecia, gdy w otoczeniu pałacu powstał ogród utrzymany w stylizacji angielskiej. Wspomniany pałac był wówczas siedzibą rodu Keyserlingków , obecnie w jego zabytkowych wnętrzach działa Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej.
Od 2009 roku trwała prowadzona etapami rewitalizacja opisywanego założenia parkowego. Zabezpieczono zabytkowy drzewostan (około 150 drzew) i odtworzono dawne walory historyczne, w przestrzeni parku wyrósł też miejski amfiteatr i nowocześnie pomyślany plac zabaw. Wielki park został też kompozycyjnie i komunikacyjnie powiązany z centrum miasta.
Kaszubski muzyk w Parku Aleksandra Majkowskiego – To są jinstrumenta wszelczé
Zakończenie szlaku w parku miejskim przy ławce z postacią kaszubskiego muzykanta z akordeonem. Świetnie pomyślana instalacja, po wciśnięciu guzika w boku instrumentu wsłuchać się można w piosenkę „Kaszubskie nuty” w wykonaniu Tadeusza Dargacza, szefa zespołu Koleczkowianie.
Zobacz też – Nowoczesne urządzenia do pralni przemysłowych
Wszystkie nuty i pomnik wykonali wejherowscy artyści Tomasz Morek i Artur Wyszecki. Po naciśnięciu guzika na akordeonie usłyszymy piosenkę „Kaszubskie nuty” w wykonaniu Tadeusza Dargacza, kierownika zespołu Koleczkowianie. W pobliżu ławki znajduje się kamień z wyrytymi literami kaszubskiego alfabetu.
Uroczyste odsłonięcie tej charakterystycznej ławeczki odbyło się z udziałem prezydenta Wejherowa Krzysztofa Hildebrandta i symbolicznie zakończyło prace przy kompozycji Szlaku Nut Kaszubskich. Wejherowo wzbogaciło się o oryginalny produkt turystyczny, który ciekawie łączy najważniejsze zabytki i przyrodnicze walory tego interesującego miasta.