Niedaleko

Puck

InfoGdansk
24 lutego, 2016
Zdjęcie: Restauracja w puckiej marinie.

Najstarsze, potwierdzone wykopaliskami, dzieje Pucka sięgają VI wieku. Badania prowadzone od 1977 roku wykazały istnienie prężnie działającej osady rybackiej. Pod wodami zatoki odkryto resztki nabrzeży, konstrukcje drewniane, ceramikę i pozostałości statków. Znaleziska w postaci monet rzymskich, duńskich, arabskich i angielskich świadczą też o handlowym charakterze puckiej osady oraz szerokim zasięgu jej oddziaływania. Nie są znane przyczyny upadku tej rozwiniętej miejscowości.

Puck – siedziba kasztelanii nadmorskiej

Około 1145 roku funkcjonował kolejny ośrodek portowy, przekształcony w XIII wieku w kasztelanię nadmorską. Pierwszy kasztelan, o imieniu Ścibor, wymieniony został w 1271 roku. Warto również wspomnieć, że na rok 1150 datuje się powstanie pierwszej parafii w Pucku, nie podparte jest to niestety żadnymi dokumentami. Pewna jest natomiast data 1283, gdy w dokumentach mowa jest o kapelanie i świątyni działającej pod opieką księcia.

Utworzenie w Pucku nowego ośrodka administracyjnego z siedzibą kasztelana jako przedstawiciela władzy książęcej zapoczątkowało rozwój gospodarczy. Puck stał się ważnym centrum handlowym i administracyjnym. Pod koniec XII wieku (prawdopodobnie 1178 rok) namiestnik Sambor przekazał miejscowość w formie darowizny cystersom. Jednak około 1220 roku jego następca Świętopełk cofnął ów akt, nadał jednak osadzie prawo odbywania jarmarków.

W 1309 roku Puck został przejęty przez państwo Zakonu Krzyżackiego. Sytuacja w mieście uległa znacznym zmianom. W miejsce kasztelana desygnowano urzędnika krzyżackiego zwanego rybickim. Jego zadania polegały na nadzorowaniu żeglugi i rybołówstwa, zajmował się też poborem podatków i czynszów.

Na przełomie XIV i XV wieku na terenie zakonnego folwarku wzniesiono zamek. W niedużej fortecy urzędował wspomniany wyżej zakonny urzędnik. Nieco wcześniej (1348 r.) Puck otrzymał od wielkiego mistrza Henryka Dusemera chełmińskie prawa miejskie. Układ przestrzenny nowo lokowanego miasta z szachownicowym rozplanowaniem ulic zachował się niemal bez zmian do dnia dzisiejszego. W wyniku prowadzonej przez zakon akcji osadniczej do Pucka zaczęła napływać ludność niemiecka. Nie udało się jednak zatrzeć kaszubskiej tożsamości tego miasta i jego okolic. Co więcej, przez pierwsze dziesięciolecia XV wieku, stopniowo narastały antykrzyżackie nastroje.

Karol Knutsen w Pucku

Zimą 1454 roku wybuchło antyzakonne powstanie, w jego wyniku większość pomorskich miast zrzuciła zakonne panowanie, niedługo potem rozpoczęły się działania wojny trzynastoletniej. Kluczową rolę w walkach z zakonem odegrali gdańszczanie, którzy za zasługi i przede wszystkim finansowe zaangażowanie otrzymali w zastaw okręg pucki. Jednak już w roku 1457 władze gdańskie zastawiły Puck wygnanemu królowi szwedzkiemu Karolowi Knutsenowi. W tej przewlekłej wojnie o powodzeniu działań decydowały przede wszystkim możliwości finansowe, stąd tak rozpaczliwe niekiedy poszukiwania potrzebnych funduszy.

Po zawarciu II pokoju toruńskiego (1466) Pomorze Gdańskie wróciło do Królestwa Polskiego, a Puck stał się siedzibą powiatu. W 1491 roku Puck ponownie trafił pod kontrolę Gdańska, gdy król Kazimierz Jagiellończyk zastawił gdańszczanom starostwo. Dopiero pół wieku później (1545 r.) król Zygmunt Stary spłacił zobowiązania i miasto wróciło pod zarząd polskich monarchów. Finansowe perypetie z Puckiem w tle sporo mówią o ekonomicznej słabości ówczesnego polskiego państwa.

Puck odegrał bardzo ważną rolę w morskich dziejach Polski i później Rzeczypospolitej. Pierwsze próby stworzenia tu zaplecza floty podjął już Zygmunt Stary (1517-1522), jednak dopiero w 1567 roku za sprawą króla Zygmunta Augusta Puck stał się ważną bazą floty kaperskiej. Miasto Gdańsk nie sprzyjało morskiej polityce króla, stąd decyzja o przeniesieniu bazy do Pucka.

Zobacz też – Wały napędowe – czym są oraz jak wygląda ich naprawa? 

Królewskie decyzje przyśpieszyły gospodarczy rozwój miasta. Po śmierci tego ostatniego Jagiellona (1572) kaperska baza w Pucku została zlikwidowana. Flotę reaktywował król Stefan Batory, ale tylko na krótki czas wojny Rzeczpospolitej ze zbuntowanym Gdańskiem. O strategicznym znaczeniu bazy puckiej świadczą zaciekłe zmagania o miasto z okresu polsko-szwedzkiej wojny o ujście Wisły. W roku 1634 król Władysław IV zlecił wybudowanie w Pucku stałej bazy dla królewskich okrętów, jednak zbyt płytkie wody tego akwenu uniemożliwiły realizację projektu. Za lepszą lokalizację uznano okolice obecnego Władysławowa i tam też wybudowano forty.

Podczas katastrofalnego potopu szwedzkiego (1655-1660) świetnie ufortyfikowany Puck stawił skuteczny opór wrogim wojskom. Wyniszczone wojnami miasto zostało ponownie na rzecz Gdańska. W tym czasie puckim ośrodkiem coraz bardziej interesował się Jan Sobieski, ówczesny hetman wielki koronny. Starania o wykupienie starostwa trwały kilka lat i dopiero w 1678 roku już jako król Rzeczypospolitej stał się właścicielem opisywanego miasta.

Puck – od rozbiorów do zaślubin Polski z morzem

Niekończące się wojny pierwszej połowy XVIII wieku spowodowały poważne zniszczenia i upadek miasta. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 roku Puck stracił status miasta powiatowego i został wcielony do prowincji Prusy Zachodnie. Na przełomie XVIII i XIX wieku zaczęto też rozbiórkę zdewastowanego zamku oraz miejskich fortyfikacji. Trwał postępujący kryzys w, którego apogeum przypadł na lata 1844-1847. Dopiero w drugiej połowie XIX stulecia sytuacja uległa poprawie. Powstała poczta, ukończono budowę szosy Puck-Reda, zbudowano też ważne połączenia kolejowe. Zaczęto także myśleć o turystach, dla których zbudowano Dom Kuracyjny i hotel, otwarto restauracje i kawiarnie.

10 lutego 1920 roku po odzyskaniu niepodległości nad Zatoką Pucką generał Józef Haller dokonał uroczystych zaślubin Polski z morzem. Obecni byli przedstawiciele rządu i samorządu, a także spore grupy miejscowej ludności. Rzeczpospolita odzyskała dostęp do morza, a Puck stał się ponownie miastem powiatowym. Rozpoczęła się akcja rozbudowy i modernizacji miasta, którą po kilku latach niestety wstrzymano.

Zobacz też – Zaślubiny Polski z morzem

Po trwających od 1 września bombardowaniach, wojska hitlerowskie zajęły Puck. Miasto nie zostało w trakcie tej wojny poważniej zniszczone. Po wkroczeniu 12 marca 1945 roku wojsk sowieckich nastąpiło organizowanie nowego porządku.

W 1954 roku Puck po raz kolejny w dziejach stał się miastem powiatowym. Od tego miasto rozwijało się jako lokalne centrum turystyczne. Najważniejsze zabytki odzyskały dawny blask, Puck stał się zatem miejscem o wielkich walorach historycznych. Zaczęto też doceniać specyfikę wód Zatoki Puckiej. Wybudowanie nowoczesnej mariny uczyniło z Pucka prawdziwe centrum sportów wodnych. Miłośnicy windsurfingu i innych odmian wodnej aktywności przyjeżdżają tu z całego kraju, a nawet Europy. Nie od dziś wiadomo, że Zatoka Pucka należy do najlepszych miejsc do uprawiania sportów wodnych w tej części Starego Kontynentu. Miasto wciąż się rozwija, przyjmując coraz większą liczbę turystów.

Puck – ciekawe miejsca i zabytki

Kościół farny św. Piotra i Pawła

Świątynia z charakterystyczną, masywną wieżą, jest najcenniejszym zabytkiem Pucka. Pierwszy kościół powstał tu już pod koniec XIII wieku. Relikty autentycznych fundamentów wcześniejszej świątyni zobaczyć można w nawie głównej.

Obecna bryła pochodzi z końca XIV stulecia. Zachowało się autentyczne renesansowe, barokowe i klasycystyczne wyposażenie świątyni. Z najważniejszych zabytków sakralnego wystroju wymienić należy: kaplicę chrzcielną, kaplicę Judyckiego, niezwykle cenną kaplicę Wejherów (z portretami fundatorów i renesansowym ołtarzem z obrazem „Ukrzyżowanie” autorstwa Hermana Hana), dwukondygnacyjny ołtarz główny (XIX w.) z obrazami „Św. Trójca” i „Przemienienie Pańskie” oraz XVIII-wieczne stalle. Uwagę zwracają znajdujące się w prezbiterium dwa wyjątkowe obrazy. To „Alegoria Wiary” oraz „Adoracja Chrystusa jako Odkupiciela”. Powstały prawdopodobnie w kręgach związanych ze wspomnianym Hermanem Hanem.

Świątynia w została niedawno odrestaurowana i jest obecnie jednym z najcenniejszych zabytków gotyckiej architektury sakralnej na Pomorzu Gdańskim.

Teren dawnego portu wojennego

Nieopodal gotyckiej fary funkcjonował kiedyś królewski port kaperski. O historii tego miejsca mówi pamiątkowy obelisk. Obecnie znajduje się tu niewielka przystań rybacka. Na terenie portu zobaczyć też można pamiątkowy słup zaślubinowy oraz popiersie generała Józefa Hallera, upamiętniają słynne zaślubiny Polski z morzem. Symboliczna uroczystość odbyła się w pobliżu w dniu 10 lutego 1920 roku. Z tego miejsca podziwiać też można miejską panoramę z dominującą w niej monumentalną bryłą puckiej fary. Historycznych nawiązań nie koniec.

W 2006 roku przy promenadzie łączącej port z mariną ustawiono obelisk upamiętniający udaną obronę Pucka przed atakiem wojsk szwedzkich w czasach tzw. potopu.

Marina żeglarska i molo

To jedno z najciekawszych miejsc w Pucku. Latem sporo tu turystów, jachtów, żaglówek i amatorów windsurfingu. Miasto wyrasta na prawdziwą stolicę sportów wodnych, bo od lat wody Zatoki Puckiej cieszą się uznaniem miłośników tej formy rekreacji. Marina wyposażona jest w nowoczesną infrastrukturę, m.in. wypożyczalnie sprzętu, garaże, restaurację, stacje benzynową. W pobliżu również chętnie odwiedzane molo spacerowe oraz miejska plaża.

Rynek

Układ urbanistyczny rynku i okolic nie zmienił się od XIV wieku. Wspomniany plac uznawany jest za jeden z najpiękniejszych i najcenniejszych na Pomorzu Gdańskim. Otoczony stylowymi kamieniczkami z przełomu XIX i XX wieku jest sercem miasta i jego kulturalnym oraz handlowym centrum. Najciekawszy obiekt to zbudowany w 1865 neogotycki ratusz. Prosty, nieotynkowany i zakończony attyką budynek kontrastuje z sąsiednimi, kolorowymi kamienicami. Pierwotny ratusz powstał prawdopodobnie na przełomie XIV i XV wieku, znajdował się na środku rynku i otoczony był kramami i straganami.

W północnej pierzei rynku puckiego wyróżnia się kamienica o czerwonej fasadzie i oryginalnym szczycie. Wewnątrz działa Muzeum Ziemi Puckiej. Muzealne wystawy prezentują dzieje okolicy od tych najstarszych (7000- 1700 p.n.e.) aż do czasów II wojny światowej. Wszystkie ważniejsze okresy w dziejach regionu zobrazowane są ciekawymi eksponatami. Do unikatów należą przede wszystkim znaleziska z epoki kamienia (biżuteria, naczynia, narzędzia) oraz łódka datowana na VIII stulecie. Przy ulicy Wałowej, w niewielkim szachulcowym budyneczku, mieści się kolejny oddział Muzeum Ziemi Puckiej. Niegdyś działał tu szpitalik dla ubogich i starszych mieszkańców. Dokładna data jego budowy nie jest znana, być może powstał już w wieku XIV, za czasów krzyżackich. Wielokrotnie przebudowywany i dewastowany ostateczną formę zyskał prawdopodobnie około 1725 roku. W budynku znajduje się dział etnograficzny Muzeum Ziemi Puckiej, gdzie obejrzeć można zrekonstruowane wnętrza kaszubskiej chaty oraz warsztaty krawieckie, szewskie i tkackie.

Zamek

Pierwsza warowna siedziba puckiego kasztelana powstała prawdopodobnie już w połowie XIII wieku. Po przejęciu miasta przez Krzyżaków miejsce kasztelana zajął urzędnik zakonny zwany rybickim. Na przełomie XIV i XV wieku zbudowano zamkową siedzibę tego urzędu. Forteczka znajdowała się ona zachód od kościoła św. Piotra i Pawła. Do naszych czasów zachowały się jedynie ukryte pod ziemią relikty.

Dzięki pracom archeologów i źródłom z XV wieku można odtworzyć wygląd owej warowni. Zamek był budowla podpiwniczoną, w jej przyziemiu znajdowała się przesklepiona kuchnia, na piętrze funkcjonowała kaplica, a wyżej poddasze spichrzowo-obronne kryte stropem. W skład kompleksu zamkowego wchodziły także budynki gospodarcze: młyn, stajnie, spichlerze, warsztaty oraz zbrojownia. Na przedzamczu znajdował się natomiast folwark. Całość otoczona była murami obronnymi. Liczne wojny nawiedzające miasto obróciły zamek w ruinę. Ostatecznie pod koniec XVIII wieku obiekt rozebrano.

Smażalnia u Budzisza

Ta typowa kaszubska checz stała się jedną z największych atrakcji miasta. Być w Pucku i nie skosztować rybki u Budzisza to spory błąd. Smażalnia znajduje się tuż przy kościele farnym. Wnętrze zaskakuje nagromadzeniem pamiątek i eksponatów związanych z regionem i rybołówstwem. Na ścianach i sufitach wiszą sieci, latarenki, wiosła, kotwice, modele statków. Wnętrze doprawione zapachem świeżej, smażonej ryby tworzy harmonijną całość o swojskim, kaszubskim klimacie.

Galeria Puck - galeria fotografii
Komentarze
  • Ja mieszkałem prawie polowe życie w Pucku, tzn od urodzenia, ale dopiero teraz dowiedziałem się tak wspaniałych wiadomości o tym mieście.
    3 marca, 2017