Zatoka położona w południowo-wschodniej części Morza Bałtyckiego odegrała kluczową rolę w dziejach środkowej Europy. Jej znaczenie jest nadal niemożliwe do przecenienia, bo od dziesięcioleci stanowi prawdziwe „okno na świat” dla gospodarki państwa polskiego.
Strategiczne znaczenie Zatoki Gdańskiej
Zatoka Gdańska głębokim łukiem wcina się w przebieg południowego wybrzeża Bałtyku. Kiedyś sięgała znacznie dalej, ale ze względu na akumulacyjną pracę Wisły jej krańcowa część została wypłycona, a potem zagospodarowana przez niestrudzonych osadników z ziem polskich, niemieckich czy niderlandzkich. Tak powstały Żuławy Wiślane – obszar o unikatowym nagromadzeniu ciekawych wątków historii i nadal funkcjonujący poza głównym nurtem komercyjnej turystyki. Może i tak lepiej.
Przebieg granicy lądowej Zatoki Gdańskiej jest oczywisty, natomiast jako granicę oddzielającą jej akwen od pełnego morza umownie uznaje się linię łączącą przylądki Rozewie i Taran z Półwyspu Sambijskiego. Cały obszar Półwyspu Helskiego jest więc objęty akwenem Zatoki Gdańskiej, zatem użycie sformułowania „helskie plaże nad otwartym morzem” jest nie do końca poprawne.
Przeciętna głębokość zatoki wynosi 50 metrów, ale na jej środku znajduje się Głębia Gdańska z głębokością sięgającą 118 metrów p.p.m. Natomiast część wschodnia odróżnia się zdecydowanie płytszym akwenem i jest określana mianem Zatoki Puckiej, ewentualnie bardziej żartobliwie jako „Pucyfik”.
Charakterystycznym fragmentem obszaru Zatoki Gdańskiej jest długi i wąski Półwysep Helski, który pełniąc rolę naturalnego falochronu przyczynił się do rozwoju najważniejszych ośrodków portowych w Gdańsku i Gdyni.
Takie ukształtowanie przebiegu linii brzegowej miało ważne konsekwencje strategiczne, bo solidne fortyfikacje ulokowane na krańcu półwyspu ograniczały swobodę wykorzystania tego nie aż tak rozległego akwenu.
Tak się stało we wrześniu 1939 roku, gdy Bateria im. H. Laskowskiego na cały miesiąc odebrała swobodę operacyjną niemieckiej Kriegsmarine. Stąd też decyzja hitlerowskich władz okupacyjnych o budowie potężnej baterii artyleryjskiej „Schleswig-Holstein”, zamykającej dostęp do opisywanego akwenu.
Z drugiej strony charakterystyczne ukształtowanie zatoki oznaczało łatwość jej blokady przez wrogie okręty. Z tej możliwości kilkukrotnie korzystała flota szwedzka i z takiej przyczyny w listopadzie 1627 roku na wodach zatoki rozegrała się zaciekła bitwa pod Oliwą.
Bałtyckie złoto nad Zatoką Gdańską
Bursztyn nazywany inaczej „bałtyckim złotem” od czasów starożytności ciekawi, fascynuje i intryguje. Bursztynowa wymiana handlowa wprowadziła południowe wybrzeże Bałtyku w krąg oddziaływania kultury antycznej.
Zatoka Gdańska w zimowej oprawie.
Bursztyn jest minerałem pochodzenia organicznego – skamieniałą żywicą sosen bursztynodajnych (pinus succinifera), porastających znaczną część obecnych ziem polskich ok. 40 mln lat temu.
Na przestrzeni milionów lat, bez dostępu czynników atmosferycznych w skamieniałej żywicy zachodziły skomplikowane procesy fizyczno-chemiczne.
W okolicach Zatoki Gdańskiej występują pierwotne złoża sukcynitu – bursztynu bałtyckiego. Bursztyn występuje w wielu zakątkach globu, ale ten z bałtyckich okolic jest uznawany za najcenniejszy na świecie.
Zobacz też – Zwykła, chowana, samozaciskowa? Rodzaje knag do łodzi
Na plażach Zatoki Gdańskiej znaleźć można mniejsze lub większe bursztynowe bryłki i okruchy. Raz na kilkadziesiąt lat trafiają się znaleziska unikatowe, na przykład w latach osiemdziesiątych na sobieszewskiej plaży szczęśliwiec natrafił na jantarową bryłę ważącą prawie 3 kilogramy!
Najlepszy czas na wyszukiwanie bałtyckiego złota to okres jesienno-zimowych sztormów. Sprzyja temu impet fal i wynikająca z temperatury wysoka gęstość wody. Ale i letnią porą można cierpliwie pogrzebać w plażowym piasku i zaskakująco szybko zebrać garść złocistych okruchów…
Przyroda Zatoki Gdańskiej
Wody Zatoki Gdańskiej są szczególnie narażone na napływ zanieczyszczeń o organicznym charakterze. Taka jest konsekwencja ujścia Wisły – najdłuższej polskiej rzeki – do opisywanego akwenu.
W Zatoce Gdańskiej stwierdzono występowanie 74 gatunków ryb, wśród nich między innymi: storni, turbota, makreli atlantyckiej, węgorzycy, dorsza, sandacza i oczywiście śledzia. Niepokoi obecność babki byczej, której inwazyjna ekspansja przyczyniła się do powtórnego obiegu metali ciężkich w środowisku bałtyckim. Wspomniany gatunek żywi się omułkiem, a te małże akumulują wspomniane metale.
Zobacz też – Pływanie – doskonała aktywność dla dzieci i dorosłych
Odradza się populacja bałtyckich fok, ich spore skupiska są często obserwowane w rezerwacie Mewia Łacha. Niestety nie można tak powiedzieć o morświnach, których ochrona napotyka na mnóstwo przeszkód i trudności. Zatem pytań i wyzwań związanych z ochroną przyrody nie brakuje.
Ciekawe też ukształtowanie linii brzegowej z szerokimi i złocistymi plażami, w trzech miejscach przerwane ujściowymi ramionami najdłuższej polskiej rzeki.
Od okolic Sopotu w kierunku wschodnim rozpoczyna się Mierzeja Wiślana z łagodnie ukształtowanym brzegiem i szerokimi pasami wydmowymi. Natomiast w kierunku północnym brzeg się stopniowo podnosi, najciekawsza jest kulminacja klifowa w Redłowie, interesujące też klifowe ciągi w rejonie Oksywia i Babich Dołów.
Ciekawe miejsca w obszarze Zatoki Gdańskiej
Półwysep Helski
Długi na 34 kilometry półwysep wrzyna się w akwen Zatoki Gdańskiej w kierunku południowo-wschodnim. Między Chałupami i Kuźnicą szerokość mierzei wynosi zaledwie 150 metrów.
Miejscowości opisywanego półwyspu są w sezonie letnim oblegane przez turystów ze wszystkich zakątków kraju. Nie brakuje miejsc o znaczeniu historycznym, warto zobaczyć bunkry Ośrodka Oporu Jastarnia, Muzeum Helu, czy też stanowiska polskiej baterii artyleryjskiej im. H. Laskowskiego.
Zatoka Pucka
W tej wschodniej części opisywanej zatoki dogodne warunki pogodowe, cieplejsza woda i sprzyjające układy wiatrów, dlatego akwen szczególnie chwalą miłośnicy sportów wodnych. Zatokę rozdziela na dwie części pas mielizn określany jako Rybitwia Mielizna. Więcej o Zatoce Puckiej w osobnym wpisie.
Oksywie
Obecnie dzielnica Gdyni, ale przez wiele stuleci osobna i nieźle prosperująca osada rybacka z unikatowym kościołem pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Po odbudowie polskiej niepodległości w Oksywiu powstała baza Marynarki Wojennej, okolica była heroicznie broniona we wrześniu 1939 roku. Warto zwrócić uwagę na malownicze wybrzeże klifowe i starą niemiecką torpedownię zlokalizowaną w akwenie zatoki bliżej Babich Dołów.
Sopot
Nazywany letnią stolicą Polski i bez wątpienia jest jedną z najpopularniejszych miejscowości turystycznych w całym basenie Morza Bałtyckiego. W Sopocie najdłuższe drewniane molo w Europie, legendarna Opera Leśna, elegancki Grand Hotel i wiele innych ciekawych miejsc i obiektów.
Orłowo
Krajobrazowe walory tego miejsca ze szczerym zachwytem komentował Stefan Żeromski, który w 1920 roku spędził tutaj kilka letnich miesięcy. Groźnie nastroszony klif komponuje się w jeden z najpiękniejszych zakątków polskiego Wybrzeża. W gdyńskim Orłowie również Domek Żeromskiego, warte odwiedzin molo oraz Promenada Królowej Marysieńki.
Gdańsk
Od tego miasta wzięła się nazwa opisywanej zatoki. Historia Gdańska jest długa, wyjątkowo skomplikowana i ciekawa. Ze względu na obfitość zabytków i atrakcji miasto jest jedną z najpopularniejszych destynacji turystycznych w Polsce. I właśnie gdańskiej tematyce niemal w całości poświęcona jest niniejsza strona internetowa.
Wyspa Sobieszewska
Powstała wskutek zmian w ujściowym odcinku najdłuższej polskiej rzeki. Obszar funkcjonuje jako wyspa od 1895 roku, gdy dobiegła końca budowa Przekopu Wisły. Z malowniczą przyrodą, bliskością plaż i oddaleniem od hałaśliwego centrum Wyspa Sobieszewska jest popularnym obszarem wypoczynku i turystycznej rekreacji.
Mierzeja Wiślana
Wbrew powszechnemu przekonaniu Mierzeja Wiślana to nie tylko wąski pas lądu od Kątów Rybackich w stronę rosyjskiej granicy. Jako mezoregion geograficzny rozpoczyna się w okolicy Sopotu, długość tego niezwykłego obszaru wynosi 96 kilometrów i obejmuje tereny polskie oraz rosyjskie. Wzdłuż Mierzei Wiślanej sporo miejscowości wypoczynkowych: gdańskie dzielnice z Wyspy Sobieszewskiej, Mikoszewo, Jantar, Stegna, Sztutowo, Kąty Rybackie i szczególnie popularna Krynica Morska.
Przekop Wisły
Budowa nowego ujścia Wisły była konieczna ze względu na powtarzające się powodzie o katastrofalnych skutkach i została przeprowadzona w latach 1891-1895. Przekop przejął rolę głównego ujścia najdłuższej polskiej rzeki, u jego krańca znajduje się rezerwat Mewia Łacha – jedyny w Polsce obszar ochrony przyrody o zmiennej powierzchni terenu.
Śmiała Wisła
Opisywane ujście wiślane powstało podczas niebezpiecznej powodzi z 1840 roku, gdy spiętrzone wody rzeki przelały się przez wąską mierzeję i utorowały nową drogę do morza. Przy ujściu Śmiałej Wisły znajduje się rezerwat Ptasi Raj z unikatowymi walorami widokowymi i przyrodniczymi.
Zalew Wiślany
Część Zatoki Gdańskiej odcięta wąskim pasem Mierzei Wiślanej. W polskich granicach znajduje się 40% opisywanego akwenu, większa część należy do Federacji Rosyjskiej. W rejonie Zalewu Wiślanego sporo miejscowości o niemałych walorach historycznych i wypoczynkowych: Krynica Morska, Kąty Rybackie, Suchacz, Kadyny, Tolkmicko, Frombork i Braniewo.
Rejsy turystyczne
Po opisywanym akwenie pływają statki wycieczkowe, z pokładu których można chłonąć piękno zatokowej przyrody. Rejsy turystyczne w ofercie Żeglugi Gdańskiej i innych armatorów.
Jeśli szukasz noclegu, gdzie możesz pojechać ze znajomymi i spędzić sylwester nad morzem, sprawdź ofertę wynajmu domku i ciesz się fantastycznie spędzonym czasem. Niedaleko od samego Gdańska znajduje się kilka takich miejsc, w których możesz świętować Sylwestra i nie tylko.
