Krynica Morska od wielu lat stanowi jedną z najbardziej znanych nadbałtyckich miejscowości wypoczynkowych. Nie zawsze tak było, bo przez długie wieki w tej okolicy funkcjonowała jedynie skromna osada rybacka.
W czasach średniowiecznych prowadził tędy trakt handlowy łączący Gdańsk z Półwyspem Sambijskim. Okolica doczekała się pisemnego opisu w 1350 roku, gdy w dokumencie biskupa pomezańskiego Arnolda użyto sformułowania Calenberg. Oznaczające „Łysą Górę” określenie było w zbliżonej formie używana aż do 1945 roku.
Spór Gdańska i Elbląga o okolice Krynicy Morskiej
W 1424 roku komtur elbląski wystawił przywilej lokacyjny dla tutejszej karczmy, obiekt prawdopodobnie działał od schyłku wcześniejszego stulecia.
Zatem początki były nader skromne: szlak handlowy, karczma, kilka rybackich chałup, do późniejszej letniskowej popularności było bardzo daleko.
Miejscowość znajdowała się na ewidentnym uboczu, z dala od głównego nurtu historycznych wydarzeń. Miejscowych rybaków bardziej pochłaniały zmagania z surową przyrodą niż rozterki tego, czy innego monarchy. Po postanowieniach II pokoju toruńskiego (1466) obszar Mierzei Wiślanej został podporządkowany Radzie Miasta Gdańska.
Foka szara na krynickiej plaży. W Morzu Bałtyckim występuje około 40 tys. osobników fok szarych. Liczące kilkaset sztuk stada zobaczyć można w rezerwacie przyrody „Mewia Łacha”, który znajduje się przy ujściu Przekopu Wisły do Bałtyku. Szeroko zakrojone badania bałtyckich fok prowadzi Stacja Morska im. Profesora Krzysztofa Skóry w Helu, potocznie określana jako Fokarium.
Przez pewien czas o prawa do tutejszych osad zabiegały władze Elbląga. O tych zatargach wspominają na przykład dokumenty z 1491 roku. Miasta spierały się o prawo do Przebrna, Skowronków, Kahlbergu (obecnie Krynica Morska), Ptaszkowa, Nowej Karczmy i kilku innych. Wspomniane zatargi były echem głębszego konfliktu, który przez dłuższy czas dzielił te dwa wielkie ośrodki portowo-handlowe. Miasta rywalizowały o zakres przywilejów, przepływ wód wiślanych, a kulminacją sporu stał się atak floty gdańskiej (wrzesień 1577) i zablokowanie portu elbląskiego.
Osada Kahlberg znalazła się na obrzeżu tych kupiecko-terytorialnych przepychanek. Miejscowość nadal stanowiła niewielką osadę, dokumenty z 1660 roku wspomniały o zaledwie siedmiu tutejszych zagrodach rybackich.
Pod koniec XVIII wieku w Kahlbergu powstała stacja pocztowa obsługująca ruch na trasie Gdańsk-Królewiec. Tutejsi rybacy ledwie zauważyli rozbiorowe zmiany granic.
Krynica Morska – narodziny kąpieliska
Ważną inwestycję przeprowadzono w latach 20-tych XIX stulecia, gdy nagie i niestabilne wydmy obsadzono piaskolubną roślinnością. W ten sposób powstrzymano uciążliwy napór tych piaszczystych wzniesień.
Niedługo potem za sprawą elbląskich kupców rozpoczął się nowy rozdział w lokalnej historii, wspomniani przedsiębiorcy w 1827 roku uruchomili linię żeglugową obsługującą ruch między Elblągiem i Królewcem. Zakupiony bocznokołowiec utknął co prawda rok później na mieliźnie, ale worek z nowymi pomysłami i możliwościami został rozwiązany.
Zobacz też – Sercowe upominki na Walentynki – Pomysły kreatywne, uczuciowe i drobne
Kilkanaście lat później (1840 r.) powstało tzw. Konsorcjum Parowcowe, na którego potrzeby w dalekiej Anglii zakupiono nowoczesne parowce pasażerskie. Jednostki obsługiwały połączenie Elbląg-Królewiec, a latem statki cumowały również w Kahlbergu. Zaradni kupcy wyraźnie widzieli perspektywy rozwoju, stąd decyzja (1842) o wykupie od Gdańska 5 mórg Kahlbergu i okolic. Niedługo potem rozpoczęto budowę kąpieliskowej infrastruktury – uporządkowano plaże, zbudowano łazienki z kabinami kąpielowymi i wytyczono ścieżki spacerowe. Początki były skromne, w 1852 roku Kahlberg odwiedziło 688 gości, później z roku na rok letników przybywało.
Przez długi czas brakowało porządnej przystani, dlatego pasażerowie byli przenoszeni na brzeg na plecach rybaków!
Krynica Morska – Ferdinand Schichau wkracza do akcji
Nowe kierunki rozwoju zarysowały się w 1871 roku, gdy Ferdinand Schichau (wybitny przemysłowiec) i Max von Forckenbeck (burmistrz Berlina) założyli Towarzystwo Akcyjne Kąpielisko Kahlberg. Kilka lat później spółka nabyła dalszych 218 mórg terenu.
Powstawały kolejne pensjonaty, najbardziej wystawne rezydencje były skupione wzdłuż reprezentacyjnej ulicy Bellevue. Na przełomie XIX i XX wieku Kahlberg był popularnym kąpieliskiem, porównywanym przez ówczesną prasę do Sopotu.
Przybywało ważnych inwestycji, w 1895 roku dobiegła końca budowa latarni morskiej, powstało tzw. Molo Akcyjne (1905) i nieco później (1907) Molo Zedlera. Powstała też niewielka Przystań Cesarska, gdzie obsługiwano statek „Radaune”, z którego korzystał cesarz Wilhelm II z rodziną i nadworną świtą. Budowa porządnej przystani pozwoliła na ucywilizowanie „wyładunku” pasażerów.
Krynicka latarnia morska. Obiekt jest udostępniony do zwiedzania, ze szczytu latarni podziwiać można malowniczą kompozycję Mierzei, Zatoki Gdańskiej i Zalewu Wiślanego.
Już wtedy zarysował się czytelny schemat – popularne miejscowości kąpieliskowe rozwijały się w pobliżu większych ośrodków miejskich. Dla Gdańska takim kąpieliskiem był wspomniany Sopot, dla Słupska – Ustka, a w Kahlbergu wytchnienia i odpoczynku szukały elity z niedaleko położonego Elbląga.
W 1920 roku pani Hildegarda Ziese, córka Ferdinanda Schichaua, przekazała miastu Elbląg prawa własności do kąpieliska Kahlberg. Wyraziła przy tym życzenie udostępnienia kurortu szerszym kręgom społecznym.
Zobacz też – Jak wybrać odpowiednią kancelarię prawną?
Po I wojnie światowej w pobliżu Kahlbergu wytyczono granicę oddzielającą Niemcy od Wolnego Miasta Gdańska. Pamiątką po tych polityczno-terytorialnych zawirowaniach są trzy kamienie graniczne z literarmi FD ( Freie Stadt Danzig) oraz D (Deutschland), które zachowaly się w okolicy Przebrna.
Popularność kąpieliska rosła, w 1937 roku Kahlberg odwiedziło 9 tysięcy osób. Niestety w działanie kurortu wkradła się złowroga brunatna ideologia, patronem wspomnianej ulicy Bellevue ustanowiono Adolfa Hitlera.
Rekorodowo ułożył się letni sezon 1939 roku, do Kahlbergu przybyło aż 12 tysięcy letników, którzy jakby przeczuwali nadchodzący kres otaczającego ich świata.
Kahlberg – Łysica – Krynica Morska
W 1945 roku do Kahlbergu napłynęły tysiące uciekinierów, którzy szukali ratunku przed zbliżającym się frontem i brutalnością Armii Czerwonej. Od strony Zatoki Gdańskiej wybudowano wtedy dwa prowizoryczne mola, z których prowadzono akcję ewakuacyjną.
Zobacz też – Trzykrotne życie „Wilhelma Gustloffa”
Oddziały sowieckie wkroczyły do Kahlbergu w kwietniu 1945 roku, przepadła wtedy zabudowa wspomnianej ulicy Bellevue , czyli Adolf Hitler-Straße). Obecnie w tym miejscu znajduje się ulica Spacerowa z ciągiem znacznie mniej efektownej zabudowy.
Po 1945 roku przez dość długi czas ważyła się kwestia nazwy opisywanej miejscowości. Przez kilka lat (1945-1947) używano nazwy Łysa Góra, potem Łysica, wreszcie w 1958 roku wprowadzono nazwę Krynica Morska. Podkreślano co prawda oderwanie nazwy od historycznego i regionalnego kontekstu, z drugiej strony uzdrowiskowo kojarzące się określenie całkiem ciekawie komponuje się z turystycznym charakterem miejscowości.
Przez pewien powojenny okres Krynica Morska była niemal całkowicie odcięta od świata i funkcjonowała jako oddalona osada rybacka. Sprawy urzędowe załatwiano w Tolkmicku, konieczna była przeprawa przez szeroko rozlane wody Zalewu Wiślanego.
Z wolna odradzał się wypoczynkowy charakter okolicy, ale już w oderwaniu od dawnej elegancji i ekskluzywności. Wyrastały niezbyt urodziwe ośrodki wypoczynkowe, w tym samym czasie niszczały zabytkowe przedwojenne wille i pensjonaty. Krynica Morska będąc niewielką miejscowością obsługiwała ruch turystyczny z całego kraju.
Z akwenu Zalewu Wiślanego chętnie korzystają amatorzy sportów wodnych.
W 1991 roku poprzez połączenie okolicznych siedlisk i miejscowości utworzono gminę miejską Krynica Morska. W tym jednym z najmniejszych polskich miast (niespełna 1200 stałych mieszkańców) w sezonie letnim obsługuje się ok. 300 tysięcy turystów. Z jednej strony biznesowa korzyść i zarobek, z drugiej jednak tak wielka popularność utrudnia właściwy odbiór przyrodniczych walorów tej okolicy. Do tego problemy z dojazdem (korki!), wyśrubowane ceny, zatem do tej turystycznej popularności lepiej podejść z odpowiednim dystansem i lekkim przymrużeniem oka .
Wspomniane mankamenty, czyli obciążający nadmiar turystycznej popularności, nie powinny przesłonić walorów i znaczenia tego miejsca – to jeden z najciekawszych i najpiękniejszych fragmentów bałtyckiego Wybrzeża.
Krynica Morska – ciekawe miejsca i atrakcje
Wielbłądzi Garb
Z tego wydmowego wzniesienia dostrzec można zarówno wody Zalewu Wiślanego, jak też Zatoki Gdańskiej. Oprócz latarni morskiej to jedyny taki punkt widokowy na całej Mierzei Wiślanej. Wysokość wydmowego wzniesienia wynosi 49,5 m n.p.m., zatem Wielbłądzi Garb jest najwyższą wydmą stałą w Europie! Do opisywanej wydmy można dojść żółtym szlakiem, warto się przejść, bo pięknych widoków na trasie nie brakuje.
Latarnia morska
Pierwsza tutejsza latarnia morska powstała pod koniec XIX wieku, nawigacyjny obiekt nie przetrwał jednak schyłkowych działań II wojny światowej. W trakcie walk eksplodowały ukryte w latarni ładunki wybuchowe, które zniszczyły wieżę i zabiły kilku nieostrożnych żołnierzy Armii Czerwonej. Poległych żołnierzy upamiętnia położony przy latarni mały cmentarz wojskowy.
Budowa nowej latarni morskiej dobiegła końca w 1951 roku, wieża powstała w pobliżu wcześniejszego obiektu.
Wysoka na 26,5 metrów wieża emituje sygnały świetlne z wysokości 53 m n.p.m. Przy dobrych warunkach pogodowych zasięg sygnalizacji wynosi 18 mil morskich. Warto latarnię zwiedzić, z górnej galeryjki widokowej podziwiać można wspaniałą kompozycję wąskiego pasa mierzei, Zalewu Wiślanego i Zatoki Gdańskiej. Przy dobrej pogodzie można w oddali dostrzec Gdańsk, Gdynię i Oksywie, z drugiej strony – przeciwległy brzeg Zalewu Wiślanego z wyraźnie zarysowanym Wzgórzem Katedralnym we Fromborku.
Rejsy turystyczne
W sezonie letnim działają połączenia żeglugowe z Tolkmickiem i Fromborkiem. Atrakcja bez wątpienia warta uwagi, bo trasy przez akwen Zalewu Wiślanego są bardzo malownicze. Do tego cenna możliwość zwiedzania regionu bez samochodowych korków, co w okolicy Mierzei Wiślanej ma swoje niemałe znaczenie.
Statki wypływają z przystani jachtowo-pasażerskiej , poniżej więcej informacji:
Rejs Krynica Morska – Tolkmicko
oraz
Park Krajobrazowy „Mierzeja Wiślana”
Ustanowiony w 1985 roku z myślą o ochronie wybitnych walorów przyrodniczych opisywanej okolicy. Na terenie parku znajduje się wspomniana wyżej wydma Wielbłądzi Garb, nieco dalej Góra Pirata z wieżą widokową, a w przeciwnym kierunku rezerwat „Buki Mierzei Wiślanej”. Ciekawą atrakcją z nurtu aktywnej turystyki jest pieszy Szlak Jantarowy, którym zawędrować można aż do Przekopu Wisły, który powstał pod koniec XIX wieku i stanowi główne ujście Wisły do morza.
Granica
To nietypowa ciekawostka związana z nadgranicznym położeniem Krynicy Morskiej. Na północny wschód od właściwego centrum znajduje się dzielnica Piaski, nieco dalej granica polsko-rosyjska, czyli z Obwodem Królewieckim. Granicznych ciekawostek nie koniec, bo na zachód od Krynicy Morskiej znajduje się Przebrno, gdzie w okresie międzywojennym biegła granica między państwem niemieckim a Wolnym Miastem Gdańskiem. Z dawnych siedemnastu kamieni granicznych zachowały się tylko trzy słupy z literami D (Deutschland) z jednej strony i FD (Freie Stadt Danzig) ze strony drugiej.
Kąpielisko
O turystycznej popularności Krynicy Morskiej decydują przede wszystkim plaże – szerokie, piaszczyste i z łagodnym spadkiem morskiego dna. Do tego dochodzą atuty pogodowe, bo okoliczny klimat charakteryzuje się długimi okresami słonecznej pogody. W Krynicy Morskiej funkcjonuje kilka kąpielisk, które w sezonie letnim są oblegane przez tłumy plażowiczów.
