Gdańskie lotnisko od 1919 roku funkcjonowało w przestrzeni obecnej Zaspy, kilkadziesiąt lat później ewidentnie już odstawało od coraz bardziej oczywistych standardów i wymagań.
2 maja 1974 roku – otwarcie nowego lotniska w Gdańsku
Najważniejszą potrzebą było wydłużenie drogi startowej, ale miejsca na tego rodzaju modernizację po prostu brakowało. Z jednej strony lądowisko ograniczał akwen Zatoki Gdańskiej, z drugiej niemożliwe do przesunięcia torowiska kolejowe. Od północy napierała zabudowa dynamicznie rozwijającego się Przymorza, a południowy kierunek ekspansji zamykała zurbanizowana przestrzeń Wrzeszcza.
24 lutego 1954 roku podchodzący do lądowania samolot Ił-10 rozbił się o budynek mieszkalny przy ulicy Kościuszki. Sygnał był czytelny – miasto potrzebowało nowego i bezpieczniej zlokalizowanego portu lotniczego.
Pierwsze nowe lotnisko pasażerskie w powojennej Polsce
Przez pewien czas brano pod uwagę rozbudowę i modernizację lotniska w Pruszczu Gdańskim i dostosowanie tego obiektu do obsługi ruchu pasażerskiego. Po przeprowadzeniu niezbędnych analiz i wyliczeń zauważono nieopłacalność takiego rozwiązania, natomiast wybudowane od podstaw lotnisko miało być tańsze i zapewniać więcej możliwości rozwoju.
Ostatecznie zapadła decyzja o lokalizacji nowego portu lotniczego w okolicach podgdańskiego Rębiechowa, gdzie planowanej inwestycji sprzyjało sporo korzystnych czynników: dobre warunki geologiczne, brak wysokiej zabudowy, płaskość terenu i w miarę równe oddalenie od Gdańska i Gdyni.
W pobliżu planowano też budowę trójmiejskiej obwodnicy, komunikacyjny atut też miał spore znaczenie.
Inwestycja miała stać się niemałym wyzwaniem, a nowe lotnisko pasażerskie pierwszym takim wybudowanym od podstaw w powojennej Polsce.
Inwestycyjny rozmach
Prace przy budowie nowego lotniska rozpoczęły się w grudniu 1971 roku i z początku dotyczyły zakresu o przygotowawczym charakterze. Przeprowadzono między innymi wywłaszczenie gruntów 18 gospodarstw rolnych i wycinkę 35 hektarów lasu.
W dalszych miesiącach przemieszczono około 1 miliona m³ ziemi, ułożono 80 kilometrów różnego rodzaju instalacji i wylano 140 tys. m² nawierzchni betonowej.
Głównym wykonawcą było Gdańskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych, zaangażowane również przy budowie pobliskiej obwodnicy. Niezbędne było wykorzystanie wyspecjalizowanych firm podwykonawczych, dlatego przez plac budowy przewinęli się pracownicy około 40 zakładów.
Otwarcie nowego lotniska w Gdańsku w dniu 2 maja 1974 roku. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.
Propagandowe znaczenie inwestycji było niemałe, stąd spore zainteresowanie mediów, partii i urzędników. Lotnisko zostało potem uznane za za tzw. kluczowy zakład gospodarki narodowej i objęte nadzorem referatu SB z niedaleko położonych Kartuz.
W pierwszym etapie budowy powstała m.in. droga startowa o długości 2 800 metrów, płyta przeddworcowa, budynek technicznej obsługi startowej oraz dworzec towarowy, który został tymczasowo dostosowany do potrzeb obsługi ruchu pasażerskiego.
Obsługę startów i lądowań ułatwiał nowoczesny system świetlny Calverta.
Oficjalne otwarcie gdańskiego lotniska
Pierwszy samolot rejsowy wylądował już 1 maja 1974 roku, ale oficjalne otwarcie nowego lotniska odbyło się dopiero w dniu następnym.
2 maja 1974 roku dokładnie o godzinie 11.40 wylądował Ił-18 z delegacją rządową na pokładzie. Z Warszawy samolotem tym przylecieli m.in. wicepremier Jan Mitręga, minister komunikacji Mieczysław Zajfryd i wiceministrowie Jan Raczkowski i Marian Olewiński.
Delegację powitali I sekretarz KW PZPR Tadeusz Bejm z wojewodą gdańskim Henrykiem Śliwowskim.
Na lotniskowej płycie dyrektor głównego wykonawcy inż. Aleksander Suski uroczyście potwierdził zakończenie prac, a meldunek o przejęciu portu lotniczego do eksploatacji złożył dyrektor Zarządu Ruchu Lotniczego i Lotnisk Komunikacyjnych Edward Głąb.
W wygłoszonym przemówieniu premier Mitręga podkreślił znaczenie komunikacji lotniczej i zarysował nowe możliwości regionu gdańskiego związane z otwartym portem lotniczym. Następnie premier odznaczył budowniczych portu Romana Kąckiego i Zygmunta Krenca Krzyżami Kawalerskimi Orderu Odrodzenia Polski, kolejnych 16 osób otrzymało złote, srebrne i brązowe Krzyże Zasługi.
Nie próżnowali też lokalni dygnitarze, Tadeusz Bejm wręczył budowniczym lotniska 23 honorowe odznaki „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”, a prezydent Gdańska Andrzej Kaznowski udekorował 12 budowniczych honorową odznaką „Za Zasługi dla Gdańska”.
Ceremonia dobiegła końca, rozpoczęło się normalne funkcjonowanie nowego lotniska. O godzinie 13.00 przyleciał samolot kursowy z Wrocławia, a o 13.50 nastąpił pierwszy odlot, samolot poleciał do Warszawy.
Takie były początki gdańskiego portu lotniczego w nowej, podmiejskiej lokalizacji. Natychmiast zapowiedziano rozpoczęcie II etapu budowy, przede wszystkim rozwój technicznej infrastruktury i wydłużenie drogi startowej. Po zakończeniu tego etapu przewidywano obsługę ok. 1 mln pasażerów rocznie.
W 2019 roku gdańskie lotnisko obsłużyło ponad 5 milionów pasażerów i z pewnością nie jest to kres rynkowych i organizacyjnych możliwości tego portu lotniczego.
