Dymisja tego prominentnego polityka była swego rodzaju politycznym trzęsieniem ziemi w Wolnym Mieście Gdańsku. Hermann Rauschning (1887-1982) urodził się w Toruniu, przez pewien czas mieszkał w Wielkopolsce, gdzie z wybitnym wykształceniem stał się jednym z przywódców konserwatywnych kręgów społeczności niemieckiej. Od 1926 roku mieszkał na Żuławach Gdańskich i udzielał się jako polityk Wolnego Miasta Gdańska.
23 listopada 1934 roku – Hermann Rauschning zrezygnował z funkcji prezydenta Senatu Wolnego Miasta Gdańska
W działalności politycznej skłaniał się w stronę przekonań prawicowo-konserwatywnych, ale rozumiał też znaczenie gospodarczej wymiany i współpracy. Dlatego propagował zbliżenie Freie Stadt Danzig do Rzeczypospolitej oraz uregulowanie tematu mniejszości polskiej w Gdańsku. W dłuższej perspektywie postulował włączenie Gdańska do Niemiec, co w ówczesnych uwarunkowaniach politycznych nie miało szans na akceptację przez polskie społeczeństwo i kręgi rządowe.
Na tle gdańskich polityków i tak pozytywnie się wyróżniał, bo w retoryce tutejszych partii politycznych głośno artykułowana wrogość wobec państwa polskiego odgrywała kluczową rolę.
W 1932 roku Hermann Raushning przystał do NSDAP, a po wyborach z roku następnego został wybrany prezydentem Senatu Wolnego Miasta Gdańska. Odpowiedzialne stanowisko było wyjątkowo trudne dla osoby jego przekonań i formatu. Z jednej strony Hermann Rauschning znacząco przyczynił się do odprężenia w relacjach gdańsko-polskich, a z drugiej jako prezydent firmował postępujące ograniczanie działalności gdańskich partii opozycyjnych.
Jego słowa adresowane do gauleitera Alberta Forstera: „Jesteśmy dumni, wielce szanowny towarzyszu Forster, że mogliśmy przejść przez Waszą szkołę i właśnie od Was otrzymać czyste przesłanie narodowego socjalizmu. (…) Tu z tego miejsca składam uroczyste ślubowanie, że będziecie dla nas zawsze, towarzyszu Forster, tym, który strzeże i pielęgnuje wielkie idee Adolfa Hitlera, za którym będziemy szli w niezachwianej wierności” („Danziger Vorposten” z 12 VII 1933 roku) – nie wzbudzają zaufania.
A ze strony trzeciej ten konserwatywny polityk odcinał się od antysemickiej i antypolskiej histerii wytrwale podsycanej przez konkurujących ze sobą Alberta Forstera i Arthura Greisera.
Konfrontacja z gauleiterem Forsterem była nieunikniona. Z jednej strony kultura i bardziej intelektualne postrzeganie polityki i jej uwarunkowań, z drugiej fanatyczny wrzask i rasowa nienawiść. Odezwały się też zapewne i względy ambicjonalne – Rauschning, podejmowany przez przywódców zagranicznych państw, nie chciał ustępować przed formalnie nic nie znaczącym lokalnym przywódcą partyjnym.
W „Memorandum o sytuacji Gdańska w końcu września 1934” krytycznie ocenił działania gauleitera Alberta Forstera i prowadzoną przez niego politykę. Opracowanie zostało złożone ministrowi spraw zagranicznych Rzeszy i następnie przesłane Hitlerowi. Działał też Albert Forster, pracowicie wydeptujący ścieżki w berlińskich gabinetach. Adolf Hitler stanął w tym sporze po stronie fanatycznego gauleitera, a 22 listopada 1934 roku frakcja NSDAP z gdańskiego Volkstagu wyraziła wobec Rauschninga wotum nieufności
Stąd wymuszona rezygnacja konserwatywnego polityka z funkcji prezydenta Senatu w dniu następnym, jego następcą został Arthur Greiser – ten fanatyczny nazista został po wojnie skazany wyrokiem polskiego sądu i powieszony na stokach poznańskiej Cytadeli.
Usunięty z NSDAP Rauschning zaangażował się w kolejnych wyborach (1935 r.) po stronie opozycji, ale brunatnego szaleństwa nie można było już zatrzymać. Oskarżony przez propagandę o „zaprzedanie Gdańska Żydom” wystosował list otwarty do gdańszczan z przestrogą przed „nieograniczoną dyktaturą Forstera i jego awanturniczą polityką”. W tym liście nie odniósł się do sytuacji politycznej w III Rzeszy i rządów NSDAP, wyznał natomiast, że „trudno przyszło mu rozstać się z partią”, zatem znowu znacząca niezgodność z późniejszą legendą Rauschninga jako antyhitlerowskiego opozycjonisty.
W 1936 roku Hermann Rauschning przezornie wyjechał z Wolnego Miasta, późniejsze niemieckie mordy polityczne potwierdziły słuszność tej z pewnością niełatwej decyzji. Poprzez Szwajcarię, Francję i Wielką Brytanię dotarł do Stanów Zjednoczonych, gdzie mieszkał aż do śmierci w 1982 roku.
W 1938 roku Hermann Rauschning opublikował „Rewolucję nihilizmu”, w tym opracowaniu intelektualnie rozprawił się z pryncypiami ideologii nazistowskiej. Wydawniczą sensacją stała się jego książka wspomnieniowa „Rozmowy z Hitlerem”. Opracowanie zostało opublikowane na przełomie 1939 i 1940 roku w dwóch wydawnictwach francuskich i wkrótce potem przełożone na wiele języków zagranicznych, za sprawą edycji szwajcarskiej również na język niemiecki. W tej publikacji Hermann Rauschning streścił przebieg i sens swoich rozmów z Adolfem Hitlerem. Kilkadziesiąt lat później badania historyka Wolfganga Hänela podważyły wartość książki jako historycznego źródła, z drugiej strony nie można jej sensu całkowicie przekreślać. Fascynacji Hitlerem w Europie Zachodniej, nawet po wybuchu wojny, nie brakowało. Książka „Rozmowy z Hitlerem”, mimo że w swej treści podkoloryzowana, demaskowała zamiary hitlerowskiej dyktatury i dla nazistowskiej propagandy stała się sporym problemem.
Postać Hermanna Rauschninga ukazuje więc, że nie wszyscy Niemcy dali się uwieść krzykliwym hasłom nazistowskiej propagandy i ideologii. Niestety takich myślących i odważnych osób było w państwie niemieckim stanowczo za mało… Z drugiej strony, z wynoszeniem tego polityka na piedestał antyhitlerowskiego sprzeciwu należy być bardzo ostrożnym. Nie do końca wiadomo, ile w jego sprzeciwie było z początku szczerego przekonania, a ile urażonej dumy i ambicji. Historycy są w tym temacie raczej zdystansowani, a postać Hermanna Rauschninga stała się źródłem wielu wątpliwości i kontrowersji.
