InfoGdańsk

Opisywany zbiornik powstał w 1911 roku jako ważne ogniwo systemu dystrybucji wody spływającej z ujęcia w Dolinie Radości.

Jego budowa była odpowiedzią na zwiększone zapotrzebowanie na wodę, wynikające z rozbudowy dzielnic mieszkaniowych oraz obszarów portowo-stoczniowych. Powstał żelbetonowy monolit na planie koła 50-metrowej średnicy, udana inwestycja była sporym osiągnieciem ówczesnej inżynierii budowlanej.

Królewski patronat nad wodnym zbiornikiem

Wewnątrz opisywanej budowli znajduje się kilka współśrodkowych przestrzeni, w tym labiryntowo ułożonym wnętrzu mieściło się ok. 5 tys. m³ wody, do dzisiaj obiekt pozostaje największym tego typu zbiornikiem na obszarze Gdańska.

Z zewnątrz zobaczyć można tylko frontową fasadę komory zasuw, warto więc zapuścić się we wnętrze zabytku, który od 2018 roku funkcjonuje w ramach Gdańskiego Szlaku Wodociągowego.

Patronem zbiornika jest król Jan III Sobieski, który latem 1677 roku pojawił się w pobliskim dworze Zachariasza Zappio i z wielkim uznaniem komplementował piękno tutejszej przyrody. Opinię podtrzymał król August II, nieprzypadkowo więc okolica określana jest mianem Królewskiej Doliny.

„Woda dla pokoleń – historia gdańskich wodociągów” – wystawa w Zbiorniku Wody Stary Sobieski

Wewnątrz zbiornika zaskakują efekty akustyczne, bo echo z głośnych dźwięków utrzymuje się przez prawie 10 sekund, to fenomen na co najmniej krajową skalę.

W wewnętrznym kręgu zobaczyć można wystawę „Woda dla pokoleń – historia gdańskich wodociągów”, która ciekawie opowiada o znaczeniu i rozwoju gdańskiej sieci wodociągowej.

Temat w funkcjonowaniu miasta odgrywał kluczową rolę, między innymi decydował o zdrowotnej kondycji ludności i sanitarnym stanie Gdańska. Jeden z bloków wystawy nie zostawia żadnych wątpliwości, miejska społeczność była dziesiątkowana plagami epidemii, a zaraza z 1709 roku zgasiła życie 25 tysięcy mieszkańców miasta! Dopiero budowa nowoczesnej sieci wodociągowo-kanalizacyjnej umożliwiła skuteczne rozwiązanie tych problemów.

Kolejnym ciekawym i poruszonym na wystawie tematem jest działanie Kunsztu Wodnego, tak określano wybudowaną w XVI wieku stację pomp, ułatwiającą dystrybucję wody na terenie ówczesnego Gdańska.

Osobny wątek został dedykowany twórcom nowoczesnej gdańskiej sieci wodociągowo-kanalizacyjnej, za takie postacie uznawani są inżynier Eduard Wiebe oraz nadburmistrz miasta Leopold von Winter.

Sporo też unikatowych eksponatów. Studnia z przyłączem drewnianym z XVIII stulecia została odkopana podczas badań archeologicznych przy ul. Długie Ogrody 28. Sto lat starsza jest drewniana studnia typu weneckiego odkryta na terenie Muzeum Narodowego w Gdańsku przy ul. Toruńskiej.

Natomiast plątanina autentycznych angielskich rur żeliwnych cofa w drugą połowę XIX wieku i czasy budowy pierwszej nowoczesnej sieci wodociągowo-kanalizacyjnej w Gdańsku.

Z czasem zaopatrzenie w wodę decydowało o funkcjonowaniu coraz większych miejskich zakładów produkcyjnych. To tak w wielkim skrócie, bo zagadnienie dostawy wody do dużych ośrodków miejskich jest bardzo szerokie, a doceniane tylko podczas dłuższych awarii i przestojów.

Zbiornik był eksploatowany do lat 90-tych ubiegłego stulecia, w nowej edukacyjnej roli działa od 2018 roku.

Zwiedzanie Zbiornika Wody Stary Sobieski odbywa się w towarzystwie przewodnika i trwa około 70 minut. Konieczna jest wcześniejsza rezerwacja wejścia, link poniżej.

Warto też więcej uwagi poświęcić otoczeniu zbiornika. Z punktu widokowego „Antoni” podziwiać można panoramę Wrzeszcza, widać też Zatokę Gdańską z grubą kreską Półwyspu Helskiego. Patronem tej platformy jest Antoni Kozłowski (1953-2017) – opozycjonista z czasów PRL, poeta i prozaik związany z pobliskim Wrzeszczem.

Nieco dalej szczyt Góry Szubienicznej (dawniej Galgenberg), na której przez kilka wieków wykonywano wyroki kary śmierci na pospolitych przestępcach. Ładnych widoków skazańcom nie brakowało, ale marna była to pewnie dla nich pociecha. Na obszarze wspomnianej góry również dawny cmentarz urnowy, po uporządkowaniu ten teren jest określany jako Park Nostalgiczny.