Rozwój gdańskiego kolejnictwa to ciekawy temat, zasługujący na znacznie szersze potraktowanie. W tym miejscu przedstawiamy najważniejsze fakty z tej tematyki. Pierwsze połączenie kolejowe miasto zyskało w 1852 roku, dworzec określany jako Leege Tor Bahnhof powstał w okolicach dzisiejszej ulicy Toruńskiej. Peryferyjne usytuowanie skłoniło gdańskich urzędników do poszukiwania lepszej lokalizacji.
Trąba słonia – dojście do prowizorycznego dworca gdańskiego
W 1867 roku w pobliżu obecnej ulicy 3 Maja powstał prowizoryczny obiekt dworcowy Hohetor Bahnhof. W tym czasie miasto otaczał ciasny pierścień fos i ziemnych fortyfikacji, dlatego dostęp do tego dworca był ograniczony, jedyne dojście prowadziło przez kręte schody określane żartobliwie jako „trąba słonia”.
Pod koniec XIX wieku przeprowadzono niwelację większości miejskich obiektów fortyfikacyjnych, realnych kszałtów nabrała wtedy koncepcja budowy dworca z prawdziwego zdarzenia. Prace budowlane przeprowadzono w latach 1894-1900, projekt opracowali Alexander Rüdell i Paul Thoermer, a nad przebiegiem prac czuwał gdański architekt Georg Cuny. Powstał efektowny, eklektyczny obiekt zawierający w wyglądzie odwołania do renesansu i baroku.
Uroczyste otwarcie zorganizowano w dniu 30 X 1900 r., przez kolejne trzy lata budowano dworcową wieżę. Dworzec zaprojektowano jako świetnie przemyślany układ, z miejscem na obszerną halę z kasami, przechowalnię bagażu, budki telefoniczne, poczekalnię, urząd pocztowy i policyjny komisariat. Przez pewien czas w odniesieniu do dworca używano nazwy „Empfangsgebäude”, co oznacza Budynek Powitalny.
O niezwykłym połączeniu walorów architektonicznych z funkcjonalnością świadczy wykorzystanie gdańskiego przykładu przy budowie dworca w Colmar czy pałacu ślubów (!) w japońskim (!!) mieście Imari. To bardzo podobne obiekty.
Do niedawna pod budynkiem dworca znajdował się obszerny schron przeciwlotniczy
Podczas II wojny światowej pod dworcowym budynkiem i peronami zbudowano schron przeciwlotniczy o pow. 413 m². Do dzisiaj zachowało się spartańskie wyposażenie tych ciekawych podziemi: m.in. krzesła i kubły sanitarne. Ze względu na niedawną rozbudowę kolejowej infrastruktury, większa część schronu została zasypana, w galerii fotografii prezentujemy kilka zdjęć wykonanych w podziemiach, jeszcze przed rozpoczęciem prac.
Dworzec kolejowy otworzył nowy rozdział w dziejach zachodniej części Starego Miasta. Ta niezbyt zamożna dzielnica zyskała na komunikacyjnym znaczeniu, a w bliskim sąsiedztwie dworca powstały eleganckie kamienice.
Pod koniec II wojny światowej opisywany obiekt został zdewastowany, szybko i sprawnie przeprowadzono prace naprawcze. Niektórzy architekci używając argumentów o agresywnym, niemieckim budownictwie domagali się rozbiórki dworcowego kompleksu! Spore szkody poczyniono na początku lat 90-tych ubiegłego stulecia, gdy po wyjątkowo nieprzemyślanej przebudowie zniszczono czytelność wnętrz i funkcjonalność dworcowej hali.
Dworzec Gdańsk Główny do dzisiaj stanowi kluczowy węzeł w funkcjonowaniu miasta, tu zbiegają się linie komunikacji kolejowej, tramwajowej i autobusowej. Każdego dnia przez dworcowe okolice płyną fale miejskiego życia, to świadczy o trwałości i sensowności zaproponowanych przed przeszło stu laty rozwiązań…
