Franciszkański kościół św. Trójcy przyciąga niezwykłą historią i znakomitej klasy zabytkami sztuki sakralnej. Wnętrza tej wiekowej świątyni zdobi też wyjątkowa szopka bożonarodzeniowa, w której oprawę Narodzenia Pańskiego stanowi ruchoma sceneria, przypominająca o ważnych wątkach polskiej i gdańskiej historii.
Ruchoma szopka znajduje się w północno-zachodnim narożniku kościoła św. Trójcy, na lewo od wejścia głównego.
Gdańskie historie w szopce ruchomej w kościele św. Trójcy
Pierwsza szopka ruchoma powstała w tym kościele w 1950 roku dzięki zaangażowaniu brata Pawła Sokalskiego i fachowej opiece rodziny Szulistów. Bożonarodzeniowe dzieło nie miało stałego charakteru, po zakończeniu świątecznego okresu szopka była demontowana i po upływie prawie roku budowana od nowa. Prace wymagały cierpliwości, precyzji i czasu, dlatego zaczynały się już w listopadzie.
W 1981 roku zapadła decyzja o budowie szopki ruchomej o stałym charakterze. Z pomocą pośpieszył Władysław Majewski z Teatru „Miniatura”, który wykonał figurki pasujące do świątecznej tematyki. Szopka przedstawiała Narodzenie Pańskie wraz z polskimi świętymi i błogosławionymi i wyobrażeniem obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. W tamtym czasie obchodzono 600-lecie powstania sanktuarium jasnogórskiego
Znaczne zmiany zaszły trzydzieści lat później. Ze względu na remont kościelnych okien (2009-2011) szopka nie była uruchamiana, przerwę wykorzystano na zmianę bożonarodzeniowej oprawy.
Najważniejszym motywem szopki ruchomej w kościele św. Trójcy jest grota betlejemska z Najświętszą MP, św. Józefem, Dzieciątkiem, św. Franciszkiem z Asyżu, św. Klarą z Asyżu oraz św. Janem Pawłem II. Łatwo przeoczyć niepozorny okruch skalny, widoczny z boku po prawej stronie i przywieziony do Gdańska z włoskiego Greccio. Dlaczego akurat z tej miejscowości – o tym nieco niżej.
Po złożeniu datku szopka nabiera niezwykłych dynamiki i życia. Przed widzami sunie procesja kilkudziesięciu postaci w ważny sposób związanych z historią Polski i Gdańska. Na czytelnych wydrukach zobaczyć można podpisy z przedstawieniem tych osób. Rozpoznać między innymi można św. Stanisława Biskupa Męczennika, św. Stanisława Kostkę i wiele innych zasłużonych w polskich dziejach postaci.
W szopce ruchomej nie mogło zabraknąć św. Wojciecha, który został pierwszym polskim świętym, a przy okazji zapoczątkował pisaną historię Gdańska. Natomiast św. Jacek Odrowąż przyprowadził dynamicznych w działaniu dominikanów, którym książę Świętopełk podarował kościół św. Mikołaja. O postaci tego świętego przypomina też baszta Jacek, zlokalizowana w pobliżu dominikańskiego klasztoru.
W barwnej procesji wypatrzeć też można uczonych, którzy rozsławili Gdańsk i wybitnie zapisali się w dziejach światowych badań naukowych. Taką postacią jest Jan Heweliusz – znakomity astronom pochowany w gdańskim kościele św. Katarzyny. Na wszystkich kontynentach doskonale kojarzony jest Daniel Gabriel Fahrenheit, który urodził się w Gdańsku, a do historii przeszedł jako niestrudzony fizyk i twórca skali termometrycznej. Do gdańskiej tematyki nawiązują też doskonale zarysowana bryła kościoła Mariackiego oraz fragment portowego nabrzeża z dostojnym Żurawiem, widać też stoczniowe dźwigi oraz bardzo ważne pomniki – Poległych Stoczniowców Grudnia 1970 roku z Placu Solidarności i Obrońców Wybrzeża z Westerplatte.
Warto więc ruchomą szopkę pokazać dzieciom, wspólne rodzinne oglądanie może stać się fascynująca lekcją historii.
Postacie przesuwają się przy dźwiękach kolędy wybranej przy składaniu datku.
Tradycja szopek bożonarodzeniowych
Historia bożonarodzeniowych inscenizacji sięga IV wieku, gdy cesarzowa Helena w 330 roku poleciła budowę marmurowego żłobka w betlejemskiej grocie. Nieco później pomysł inscenizacji Narodzenia Pańskiego z użyciem figur propagował św. Hieronim, a po upływie prawie tysiąclecia pomysł rozwinął św. Franciszek z Asyżu.
24 grudnia 1223 roku w umbryjskim Greccio ten niezwykły młodzieniec zaprezentował pierwszą w historii żywą szopkę bożonarodzeniową. We wnętrzach naturalnych rozmiarów stajenki swoje role znakomicie odegrały zwierzęta i żywe osoby, o okolicznościach narodzenia przypominało siano. W roli Świętej Rodziny i pasterzy wystąpili mieszkańcy Greccio, tym prostym i sugestywnym sposobem Franciszek opowiedział o Narodzeniu Pańskim i tajemnicy zbawienia. I stąd też wspomniany okruch skalny w ruchomej szopce w kościele św. Trójcy, bo właśnie Greccio uważane jest za kolebkę tej bożonarodzeniowej tradycji.
Pod koniec XIII wieku formuła takich inscenizacji dotarła za sprawą franciszkanów również na ziemie polskie i znakomicie zakorzeniła się w ludowej obrzędowości i tradycji.
Za najstarszą zachowaną szopkę w Polsce i jedną z najstarszych w Europie uważa się inscenizację z krakowskiego kościoła św. Andrzeja, z której figurki Matki Bożej i św. Józefa pamiętają XIV stulecie!
Do Gdańska franciszkanie dotarli stosunkowo późno, bo dopiero w I połowie XV wieku. Budowany przez kilkadziesiąt lat monumentalny kościół św. Trójcy przetrwał liczne zawirowania dziejowe i do dzisiaj trwa jako świadectwo franciszkańskiego zaangażowania i wiary. Oglądanie bożonarodzeniowej szopki warto więc połączyć ze zwiedzaniem tej świątyni, wewnątrz między innymi zobaczyć można unikatowe lektorium – przegrodę dzielącą wnętrze na dwie części, ambonę, odbudowane wielkim nakładem środków organy, czy też wkomponowaną w posadzkę bezcenną kolekcję płyt nagrobnych.
Zobacz więcej – kościół św. Trójcy w Gdańsku
Bożonarodzeniowej tematyki nie koniec, w gdańskiej Oliwie do 8 stycznia 2023 roku zobaczyć można monumentalną szopkę piaskową– jedyną taką w Polsce i drugą co do wielkości na świecie!
