Niewielki pomnik zobaczyć można przy drodze krajowej nr 91, na granicy Kolnika i Miłobądza. W okresie międzywojennym między wspomnianymi miejscowościami przebiegała granica państwowa rozdzielająca Polskę i Wolne Miasto Gdańsk, tutaj też w sierpniu 1939 roku młody polski żołnierz stracił życie w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach.
Tragiczna śmierć Michała Różanowskiego
Pomnik upamiętnia żołnierza Michała Różanowskiego z tczewskiego 2 Batalionu Strzelców, który został zastrzelony po gdańskiej stronie wczesnym rankiem 16 sierpnia 1939 roku.
Okoliczności tego tragicznego wydarzenia nie zostały jednoznacznie wyjaśnione, według zeznań świadków gdańskich polski żołnierz niepodziewanie pojawił się po niewłaściwej stronie granicy i otworzył ogień w stronę gdańskich strażników, w tej chaotycznej wymianie ognia Michał Różanowski stracił życie. Czy rzeczywiście tak rozegrały się opisywane wydarzenia? Pewności nie ma, wszak kłamstwo było jednym z fundamentów nazistowskiej ideologii.
Według polskich doniesień prasowych zwłoki żołnierza miały zostać w gdańskim prosektorium sprofanowane, ale całkowitej pewności co do tego wątku też nie ma.
Z pewnością rosły presja i napięcie, w Gdańsku prowadzono oczywiste przygotowania do siłowych rozstrzygnięć, z coraz ostrzejszymi przemówieniami występował Adolf Hitler i inni czołowi przywódcy III Rzeszy.
Niewyjaśnionych wypadków z poszkodowaną stroną polską też nie brakowało, takim na przykład była katastrofa polskiego pociągu pasażerskiego w pobliżu dworca gdańskiego z dnia 18 maja 1939 roku.
W warunkach wszechobecnej presji i coraz większego napięcia łatwiej było o pomyłki i zbyt szybkie pociągnięcie za spust.
Natomiast przy bardziej pokojowych relacjach i współpracy śmierci polskiego żołnierza można było uniknąć. W warunkach niemieckiej presji i gdańskiego wyczekiwania na „zurück zum Reich!” o takiej współpracy nie było jednak mowy.
Pogrzeb żołnierza Michała Różanowskiego odbył się 19 sierpnia 1939 roku w Tczewie i przerodził w manifestację o patriotycznym charakterze. Młody żołnierz pochodzący z Gorzędzieja stał się jedną z pierwszych ofiar nadchodzącego konfliktu.
Niespełna dwa tygodnie później żołnierze tczewscy nie dali się zaskoczyć i uniemożliwili wojskom niemieckim przejęcie kluczowej przeprawy mostowej przez Wisłę.
Pomnik został odsłonięty w 1964 roku. Na głazie zamieszczono tablicę z okolicznościowym napisem:
„Tu zginął w obronie Ojczyzny żołnierz W.P. Michał Różanowski lat 23 zamordowany przez hitlerowców 16 VIII 1939. Społeczeństwo powiatu tczewskiego 1964.”
Lato 1939 roku – pamięć trwa
Po latach zapomnienia i zaniedbania otoczenie wspomnianego monumentu zostało w sierpniu 2018 roku ciekawie zmienione.
Pojawił się symboliczny słup graniczny oraz kamienie z herbami Polski i Freie Stadt Danzig. Ponadto tablica z opisem znaczenia okolicy i historycznego kontekstu.
Odsłonięcie nowej oprawy odbyło się 19 sierpnia 2018 roku, wydarzeniu towarzyszyły uroczystości zorganizowane przez Przeorat Pomorski Orderu św. Stanisława oraz Szwadron Kawalerii im. 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich.
Przed odsłonięciem odprawiono mszę św. w kościele pw. Macierzyństwa NMP w Miłobądzu, potem odbył się koncert pieśni patriotycznych chóru Bel Canto oraz widowisko historyczne.
W pobliżu upamiętnienia niewielka miejscowość Kolnik z ciekawym domem podcieniowym i interesującą zabudową z przełomu XIX i XX wieku.
