Niedaleko

Tczew

InfoGdansk
24 lutego, 2016
Zdjęcie: Lokomotywa w barwach zespołu Republika. Grzegorz Ciechowski urodził się w Tczewie.

W 1198 roku książę Grzymisław wystawił dokument, w którym nadał posiadłości na rzecz zakonu joannitów. Użyto w nim nazwy Trsow, zatem przy okazji tej darowizny po raz pierwszy wspomniano o Tczewie. Dzięki dogodnemu położeniu książe Sambor przeniósł tam w 1253 roku stolicę swojego księstwa i osiadł w wybudowanym wcześniej zamku. W mieście istniała już także parafia. Msze odprawiano w wieży kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego, której budowę ukończono w 1227 roku.

W 1258 roku miało miejsce wyjątkowe wydarzenie. Na ten rok datuje się powstanie tczewskiej rady miejskiej, najstarszego organu samorządowego na ziemiach polskich. Ewenementem było powołanie tego samorządu przez nadaniem miejscowości praw miejskich. To jedyny taki przypadek odnotowany w polskiej historiografii.

Decyzją księcia Sambora II Tczew otrzymał (1260 r.) lubeckie prawa miejskie. Za sprawą księcia Mszczuja II do miasta sprowadzono dominikanów, co bez wątpienia podniosło rangę miejscowości. Miasto poważnie ucierpiało podczas zawirowań z początku XIV wieku, gdy Pomorze Gdańskie zostało przejęte przez Zakon Krzyżacki. Przepadła wtedy spora część tczewskiej zabudowy, uległ też zniszczeniu dominikańcki klasztor. Zniszczenia usunięto jeszcze w I połowie XIV wieku. W latach 1364-84 Krzyżacy wydali szereg dokumentów, których najważniejszym skutkiem była powtórna lokacja miasta, tym razem na zasadach prawa chełmińskiego. Miasto zostało też solidnie ufortyfikowane. Powstał też niewielki zamek, jego lokalizację ustalono dopiero niedawno, bo w 2012 roku.

Wzorem innych miast Pomorza tczewscy mieszczanie przystąpili (1440 r.) do Związku Pruskiego, międzystanowej organizacji o antykrzyżackim nastawieniu. Ostatecznie w 1466 roku Tczew powrócił do Polski. Rozpoczął się okres gospodarczego rozwoju miasta, które stało się ważnym ośrodkiem nadwiślańskiego handlu. Wielkie zniszczenia przyniósł konflikt między Gdańskiem a królem Stefanem Batorym. Tczew z racji położenia odgrywał w tych zmaganiach ważną rolę. Niestety niedbalstwo polskich zołnierzy zakończyło się wielkim pożarem i zniszczeniem miejskiej zabudowy. Mozolna odbudowa trwała aż do 1623 roku, wtedy też miasto odwiedził król Zygmunt III Waza.

XVII i XVIII wiek to okres bezustannych wojen, które doprowadziły do wyniszczenia gospodarki opisywanego miasta. Okres zawirowań zakończył się I rozbiorem Rzeczypospolitej, po którym Tczew został włączony w granice Królestwa Pruskiego. Nie była to dla mieszkańców miasta jakaś wielka katastrofa, a w takiej tonacji przedstawiane są rozbiorowe rozdziały dziejów Rzeczypospolitej. Może nawet z ulgą powitano kres jakby nie patrzeć szlacheckiego chaosu i bezprawia.

Tczew został też wzciągniety w wir kampanii napoleońskich, w 1807 roku miasto zostało zajęte przez służące cesarzowi wojska Jana Henryka Dąbrowskiego. W mieście odwiedził cesarz Napoleon Bonaparte, co dowodzi znaczenia niewielkiej miejscowości w funkcjonowaniu francuskiego imperium.

W połowie XIX stulecia rozpoczął się dynamiczny rozwój tczewskiej miejscowości. W latach 1851-57 zbudowano kolejową przeprawę mostową przez Wisłę, kolejny wiślany most wzniesiono kilkadziesiąt lat później. Tczew stał się ważnym węzłem komunikacyjnym, co było przyczyną dynamicznego rozwoju przemysłu. Zbudowano w tym czasie wiele fabryk i zakładów, m.in. cukrownię i browar, powstały też gazownia, wodociągi miejskie i zakłady kanalizacji.

Na początku XX wieku nasiliła się polska aktywność patriotyczna. Zaczęły powstawać polskie organizacje i towarzystwa. W dniu 30 stycznia 1920 roku do miasta wkroczyły oddziały Błękitnej Armii, dowodzonej przez gen. Józefa Hallera. W tym też roku w mieście powstała Szkoła Morska, którą po 10 latach przeniesiono do Gdyni. W 1926 roku minister Eugeniusz Kwiatkowski uroczyście otworzył port rzeczny. Działał niestety tylko 2 lata. Przyczyną niepowodzenia był dynamiczny rozwój Gdyni, która z oczywistych przyczyn znacznie lepiej sprawdzała się w roli miasta portowego.

Wojna przyszła do Tczewa nieco wcześniej, bo rankiem 1 września 1939 r. już o godz. 4.34 rozpoczął się atak hitlerowskich bombowców na pozycje tczewskich obrońców. W intencji niemieckich planistów bombardowanie miało uchronić tczewskie mosty przed wysadzeniem, ale polscy żołnierze nie dali się zaskoczyć i ważne strategicznie przeprawy zostały zniszczone. Obrona trwała do 2 września, rankiem tego dnia do miasta wkroczyły oddziały hitlerowskie.

II wojna światowa to dla Tczewa czas terroru, naznaczony akcjami wysiedlania i masowych egzekucji. W mieście funkcjonował też obóz pracy dla polskich robotników. W dniu 12 marca 1945 roku do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej. W trakcie walk miasto zostało poważnie zniszczone, przepadło wyposażenie wielu zakładów i fabryk, niektóre z nich dewastowano jeszcze w latach powojennych. Ich odbudowa trwała wiele kolejnych lat. W 1982 zakończono renowację fary, a dopiero w 1995 roku odrestaurowano plac Hallera, w którego przestrzeni odtworzono przedwojenny wygląd.

Zobacz też – Skup mieszkań Gdańsk – szybka transakcja

Tczew w latach powojennych zyskał na znaczeniu jako miejsce jedynej w okolicy przeprawy przez najdłuższą polską rzekę. Dopiero w 2013 roku zakończono budowę mostu w okolicach Kwidzyna.

Miasto liczy obecnie ok. 62 tysiące mieszkańców i jest dużym ośrodkiem przemysłowym oraz jednym z najważniejszych węzłów komunikacyjnych Pomorza. To również miejscowość o sporym znaczeniu turystycznym, bardzo dogodna baza wypadowa do zwiedzania terenów Kociewia. W samym mieście sporo też turystycznych atrakcji, to na przykład ciekawie zaaranżowane Muzeum Wisły czy starannie odrestaurowany miejski rynek.


CIEKAWE MIEJSCA I ZABYTKI

Mosty

To wybitne zabytki XIX-wiecznej myśli technicznej. Pierwsza tczewska mostowa przeprawa przez Wisłę powstała w latach 1851-57 na potrzeby linii kolejowej Berlin-Królewiec. Kratownicowa konstrukcja wsparta jest na filarach, które niegdyś zwieńczone były dziesięcioma neogotyckimi wieżami. Do dziś zachowały się tylko cztery takie wieżyczki. Długość obiektu wynosi 837 metrów, swego czasu był to najdłuższy most w Europie! Podczas II wojny światowej obiekt był dwukrotnie niszczony, po późniejszej odbudowie w roli przeprawy funkcjonuje do czasów obecnych. W latach 1888-91 powstał w pobliżu drugi most, który przejął zadania tranzytu kolejowego, natomiast starszy obiekt przebudowano na potrzeby ruchu drogowego. Mosty tczewskie są uznawane za techniczne unikaty w światowej skali!

Bulwary Nadwiślańskie

Miejsce chętnie odwiedzane przez tczewskich spacerowiczów. Stosunkowo niedawno ten teren został ciekawie zagospodarowany. Wytyczono alejki spacerowe, ustawiono ławki i zbudowano plac zabaw dla dzieci. W godzinach wieczornych nadwislańską przestrzeń oświetlają stylowe latarnie. Z tego miejsca podziwiać można techniczną urodę, skalę i śmiałość tczewskich przepraw mostowych. A z drugiej strony widać efektowną panoramę Starego Miasta.

Stare Miasto

Układ ulic tczewskiej starówki niewiele się zmienił od czasów średniowiecza. W XIV wieku miasto zostało ufortyfikowane murami o długości ok. 1300 metrów. W ciągu tych gotyckich umocnień zbudowano 5 bram i 12 baszt. Większość z nich rozebrano w XIX wieku. Relikty murów zachowały się przy ulicach: Wodnej, Podmurnej, Zamkowej oraz Rybackiej.

Fukcję rynku pełnił kiedyś obecny Plac Hallera. Znajdujący się tu gotycki ratusz spłonął w 1917 roku. Plac otacza zabudowa secesyjna i klasycystyczna. Kamienice zostały w ostatnich latach odrestaurowane i prezentują się obecnie się nad wyraz okazale. W kamienicy nr 4 urodził się i mieszkał Jan Reinhold Forster. Wsławił się uczestnictwem w wyprawie Jamesa Cooka dookoła świata w latach 1772-75. Do rynku dochodzą wąskie uliczki, również posiadają ciekawą, zabytkową zabudowę. Miejscami jest ona dość zaniedbana, za to pełna autentyzmu. Na starówce znajduje się jeszcze kilka innych interesujących obiektów. Jednym z nich jest neogotycki gmach poczty, zbudowany w 1913 roku. W jego efektownej fasadzie zobaczyć można ostrołukowe płyciny z ornamentem w kształcie rozety. Na elewacji wieży znajdują się herby Polski, Gdańska oraz Tczewa. Ratusz Miejski z początku XX wieku to również ciekawy przykład neogotyckiej architektury. Posiada charakterystyczne schodkowe szczyty zakończone blankowaniem. Jego elewacje są również ozdobione ornamentyką w formie rozet. Do ciekawszych budowli zaliczyć też można budynek Starostwa Powiatowego z 1913 roku, w którym mieściły się kiedyś łazienki lecznicze. Osobliwością miasta jest wysoka na 40 metrów Wieża Ciśnień, obiekt znajduje się poza obszarem zabytkowej starówki. Zbudowana została na początku XX stulecia. Jej zadanie polegało na rozprowadzaniu wody do mieszkań w całym mieście. Wykorzystywano w tym celu naturalne ciśnienie powstające w wysoko ulokowanym zbiorniku na wodę. W górnej części zabytkowej wieży działa obecnie knajpka i punkt widokowy.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

To najbardziej charakterystyczny obiekt Tczewa, decyduje o tym masywna wieża, widoczna z wielu zakątków miasta. Wieża jest prawdopodobnie najstarszym elementem świątyni, jej partie mogą pamiętać jeszcze XIII stulecie. Budowę całości ukończono w 1364 roku. Wewnątrz autentyczne wyposażenie sakralne utrzymane w barokowym stylu. Ołtarz główny pochodzi z ok. 1690 roku, z tego dzieła odczytac można wpływy kultury flamandzkiej. W przestrzeni naw bocznych liczne ołtarze i kaplice. W prawej znajdują się ołtarze Miłosierdzia Bożego i Niepokalanego Poczęcia NMP, a bliżej prezbiterium ołtarz Matki Bożej Różańcowej. Po drugiej stronie kościoła w kaplicy MB Bolesnej w 1993 roku odkryto unikalne gotyckie freski. Przedstawiają postacie świętych niewiast, co w sztuce średniowiecza należało raczej do rzadkości. Malowidła pochodzą z XIV i XV wieku i należą do najstarszych w Polsce. W tej części kościoła znajduje się też piękny ołtarz Serca Pana Jezusa z rzeźbą Chrystusa. Na filarach miedzynawowych umieszczone są ołtarze św. Nepomucena oraz św. Rocha. Nad wszystkim góruje gwiaździste sklepienie wzbogacone motywami roślinnymi. Kościół często padał ofiarą pożarów. Ostatni miał miejsce w 1982 roku, kiedy to spłonęła drewniana dzwonnica, zastąpiona potem murowaną. Kilka lat później w odnowionej wieży zainstalowano 4 nowe dzwony: Odkupiciel Człowieka, Maryja, Jan Paweł II oraz Wacław.

Podominikański kościół św.Stanisława Kostki

Kompleks klasztorny został zbudowany przez dominikanów sprowadzonych do Tczewa już pod koniec XIII wieku. W wyniku najazdu Krzyżaków w 1309 roku klasztor został zniszczony. Odbudowę podjęto jeszcze w I połowie XIV stulecia. Z tego okresu pochodzi obecna jednonawowa bryła z charakterystyczną ośmioboczną wieżą. Wewnątrz skromne wyposażenie sakralne. W pobliżu świątyni znajdują się pozostałości zabudowań klasztornych, działa w nich obecnie szkoła muzyczna.

Muzeum Wisły

Budynek powstał w II połowie XIX wieku jako obiekt fabryczny. W 1980 zarząd nad budynkiem objęło Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku, kilka lat później (1984) udostępniono muzealne już wnętrza. Prezentowano w nich eksponaty związane z żeglugą na Wiśle i jej historią. Po gruntownym remoncie placówkę otwarto jako Centrum Wystawienniczo-Regionalne Dolnej Wisły, wewnątrz m.in. ciekawa wystawa stała „Wisła w dziejach Polski”.

Wiatrak holender

Poza obszarem Starego Miasta, niemalże w środku nowego osiedla, znajduje się jedna z najbardziej osobliwych budowli Tczewa. Już samo jej położenie budzi zdumienie. Bo czyż jest rzeczą naturalną, że przy jednej z głównych ulic nowej dzielnicy stoi… zabytkowy wiatrak?! Obiekt powstał ok. 1806 roku w miejscu, które znajdowało się wówczas daleko poza zurbanizowanym obszarem. Wiatrak jest posadowiony na podstawie murowanej, a jego korpus zbudowano z drewna. Posiada on pięć skrzydeł, dość nietypowo, bo wiatraki typu holenderskiego wyposażano zazwyczaj w dwa tzw. śmigi, czyli cztery ramiona. Niestety wszystkie elementy wnętrza zostały zdemontowane podczas remontu w 1950 roku. Zabytek jest własnością prywatną i nie jest udostępniony do zwiedzania.

Park miejski

To największe i najstarsze założenie parkowe w mieście. Powstało już w 1898 roku, powierzchnia wynosi 15 hektarów. W parkowej przestrzeni bogaty drzewostan, oprócz pospolitych gatunków takich jak brzoza, lipa, buk, klon, jawor, wiąz, sporo bardziej egzotycznych okazów np. choiny kanadyjskiej i daglezji zielonej. Na terenie parku znajduje się muszla koncertowa i amfiteatr, w którym latem odbywają się przedstawienia i koncerty. Przy wejściu od strony ul. 30 stycznia zobaczyć można obelisk upamiętniający tczewskich harcerzy, zamordowanych w czasie II wojny światowej.


 

Galeria Tczew - galeria fotografii