Półwysep Westerplatte kojarzy się przede wszystkim z siedmiodniową obroną Polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej. Mniej znanym wątkiem dziejów półwyspu pozostaje niewolnicza praca więźniów cywilnych na naznaczonym zniszczeniami pobojowisku.
Wystawa czasowa w Muzeum II Wojny Światowej emocjonalnie opowiada o tej mniej znanej historii.
Westerplatte – nie tylko siedmiodniowa obrona
Słabe rozpoznanie tematyki wynikało z zachowania nielicznych źródeł – wspomnień świadków i rozproszonych niemieckich fotografii. Więcej światła na temat obozu na terenie Westerplatte rzuciły prace archeologiczne systematycznie prowadzone na terenie półwyspu od 2016 roku.
Odkrycia archeologiczne dotyczące polskich jeńców cywilnych wynikały z podjętych wcześniej poszukiwań stanowiska armaty polowej. Działo kal. 75 mm pod dowództwem kaprala Eugeniusza Grabowskiego dało się Niemcom mocno we znaki. Stanowisko armaty odnaleziono w trzecim sezonie poszukiwań, a odkrycie doprowadziło do kolejnych. Na stanowisku znaleziono szczątki czterech zamordowanych więźniów oraz przedmioty osobiste wskazujące na ich narodowość.
Obóz jeniecki na Westerplatte funkcjonował od września 1939 do czerwca 1941 roku. Placówka działała w strukturach obozu koncentracyjnego KL Stutthof. Więźniowe pracowali w warunkach dotkliwego chłodu i niedożywienia. Według wspomnień świadków wielu więźniów zamordowano i prowizorycznie pogrzebano w lejach po pociskach. Na terenie Westerplatte prawdopodobnie kryje więcej śladów niemieckich zbrodni z czasów okupacji.
Wystawa „Ziemia nie gubi” w Muzeum II Wojny Światowej
Prezentowana wystawa stanowi podsumowanie prac zespołu badawczego złożonego z archeologów, historyków, antropologów i kryminologów. Ze względu na rozbudowaną warstwę emocjonalną – zwiedzanie wystawy „Ziemia nie gubi” jest zalecane osobom w wieku powyżej 16 lat.
Ekspozycja składa się z części historycznej oraz archeologicznej. Ponad 30 przedmiotów osobistego użytku wzruszająco opowiada o tragedii polskich więźniów zmuszonych do katorżniczej pracy. Do tego unikatowe fotografie oraz wspomnienia polskich więźniów cywilnych.
Wśród eksponatów zobaczyć też można obraz Mariana Mokwy „Uprzątanie Westerplatte” ze zbiorów Muzeum Stutthof w Sztutowie.
Tytuł „Ziemia nie gubi” podkreśla znaczenie pracy badaczy, którzy na podstawie odnalezionych okruchów potrafią uratować ważne wątki historii.
Formułę wystawy poszerza katalog z rozbudowaną zawartością merytoryczną i bogatym zbiorem fotografii.
Westerplatte – wiele rozdziałów historii
Historia Westerplatte rozpoczęła się w XVII stuleciu, gdy za sprawą lądotwórczej działalności Wisły przy ujściu rzeki powstały dwie piaszczyste wysepki. W połowie XIX wieku stare ujście Wisły zostało zasypane, wspomniane i całkiem spore już wyspy złączyły się ze stałym lądem i tak powstał półwysep Westerplatte.
Okolica odegrała ważną rolę już w XVIII stuleciu. Przy ujściu najdłuższej polskiej rzeki desantowały się wojska francuskie – odsiecz dla zagrożonego Gdańska. Zarówno wtedy, jak i w 1939 roku nic konkretnego z francuskiej pomocy nie wyszło.
Od XIX wieku na terenie Westerplatte działało chętnie odwiedzane kąpielisko morskie. Natomiast kilka lat po I wojnie światowej wąski półwysep objęła odrodzona Rzeczpospolita. Na tym terenie powstała Polska Wojskowa Składnica Tranzytowa.
Obronie Westerplatte poświęcono wiele opracowań, wystaw i produkcji filmowych. Od wielu lat Westerplatte stanowi jedno z najważniejszych miejsc polskiej pamięci historycznej.
