Wystawa w Narodowym Muzeum Morskim dotyczy symbolicznych zaślubin Polski z Morzem z 10 lutego 1920 roku. Ceremonia odbyła się na terenie puckiej bazy lotniczej i wzięli w niej udział gen. Józef Haller oraz urzędnicy i dyplomaci – między innymi Stanisław Wojciechowski – późniejszy prezydent Rzeczypospolitej oraz poseł Maciej Rataj – w przyszłości marszałek Sejmu.
Po krótkich przemówieniach generał cisnął w wodę platynowe pierścienie, podarowane mu wcześniej w Gdańsku przez polskich działaczy patriotycznych.
Powrót Polski nad bałtyckie morze
Ceremonia wrosła w historyczny przekaz dotyczący odbudowy polskiej państwowości, stąd też muzealna wystawa w 100. rocznicę tego pamiętnego wydarzenia.
Pokojowe przejęcie Pomorza Gdańskiego odbyło się w styczniu i lutym 1920 roku, zgodnie z traktatowymi ustaleniami Gdańsk pozostał poza polskimi granicami, a kilka miesięcy później został przekształcony w Wolne Miasto – karkołomny i zdecydowanie nieudany eksperyment terytorialno-polityczny.
Odbudowana Rzeczpospolita otrzymała skrawek wybrzeża o długości 140 kilometrów, bez dostępu do choćby jednego pełnomorskiego ośrodka portowego.
Droga do morza prosta i łatwa nie była, przecież już w szlacheckiej Rzeczypospolitej ze zrozumieniem morskiej tematyki układało się różnie, do tego doszło przeszło sto lat braku własnej państwowości i samodzielnej polityki historycznej.
Wielką rolę w procesie oswajania morskiej tematyki odegrali artyści, którzy wątkom marynistycznym poświęcali wiele uwagi i zaangażowania. Na wystawie między innymi przedstawienie postaci Leona Wyczółkowskiego i prezentacja jego kilku obrazów.
Kolejnym artystą o wielce znaczącym w tej tematyce dorobku był Marian Mokwa, który jako korespondent Gazety Grudziądzkiej odwiedził wiele egzotycznych zakątków świata, a swój wybitny talent artystyczny poświęcił później propagowaniu wątków związanych z polskim morzem.
Niedawno Muzeum Narodowe w Gdańsku zakupiło 7 obrazów tego nietuzinkowego artysty.
W tej części wystawy również miecz pamiątkowy z dedykacją dla gen. Józefa Hallera.
Ciekawy też plakat reklamujący Dział Polski na Jarmarku Gdańskim zorganizowanym w lutym 1920 roku.
Uroczystości Zaślubin Polski z Morzem
W tej części wystawy artystyczne ujęcia pamiętnego wydarzenia.
Chyba najbardziej znane dzieło powstało w pracowni Juliana Fałata, który ceremonię zaślubin nietypowo uchwycił od strony Zatoki Puckiej. Na obrazie władca mórz Neptun z trójzębem i mityczną małżonką u boku, dostojne towarzystwo z wielkim zainteresowaniem przygląda się zgromadzonym na brzegu postaciom.
Wprowadzenie wątków mitologicznych podkreśla przełomowość i znaczenie tego wydarzenia, artyści często potrafią trafnie odczytać historyczny ciężar różnych epizodów i wydarzeń. Zakup tego obrazu przez Narodowe Muzeum Morskie był znaczącym wydarzeniem w krajowym muzealnictwie.
Innych ciekawych przedstawień też nie brakuje – warto zwrócić uwagę na dwa obrazy Henryka Uziembły. Na jednych z nich przedstawił między innymi swoją postać – oficera ze szkicownikiem, w drugiej wersji tego dzieła swoją sylwetkę zastąpił postacią ułana krechowieckiego.
Rzeczpospolita nad odzyskanym morzem
Ceremonia dobiegła końca, goście wyjechali i nadszedł czas konkretnych działań i decyzji.
W tej części wystawy wartka opowieść o wykorzystaniu i zagospodarowaniu skromnego fragmentu bałtyckiego wybrzeża. Już w 1922 roku zapadła decyzja o budowie portu gdyńskiego, prowadzona z różnymi perypetiami inwestycja stała się jednym z najważniejszych osiągnięć II Rzeczypospolitej.
W ten trud ponownie włączyli się artyści, niestrudzony Marian Mokwa zorganizował Galerię Morską, w której prezentował cykl obrazów „Apoteoza Polski Morskiej”. Morzem zafascynowali się też inni malarze: Stefan Filipkiewicz, czy Michalina Krzyżanowska. Na wystawie ciekawe obrazy tych zasłużonych artystów.
Warto dłużej zatrzymać się przy postaci Włodzimierza Nałęcza, który już w 1909 roku odbył wiślany rejs do Gdańska, a dziesięć lat później brał udział w wytyczaniu polskiej granicy w okolicy Jeziora Żarnowieckiego. Na wystawie obraz tego artysty o tytule „Rozewie”.
Wernisaż opisywanej wystawy odbył się 9 lutego 2020 roku, zatem w przeddzień 100. rocznicy Zaślubin Polski z Morzem. Formułę poszerza katalog „Zaślubiny i co dalej?” wydany pod redakcją dr. Moniki Jankiewicz-Brzostowskiej.
Wystawa została dofinansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.
Puck 10 lutego 1920 oczami świadków;
Wystawa w Narodowym Muzeum Morskim;
Spichlerze na Ołowiance;
ul. Ołowianka 9-13, 80-751 Gdańsk;
Wystawa do 31 grudnia 2020 r.
