Budynek przy ulicy Wałowej 17 powstał pod koniec XIX stulecia jako obiekt kompleksu Urzędu Umundurowania XVII Korpusu Armijnego w Gdańsku. Wspomniany urząd funkcjonował pod niemiecką nazwą Korpsbekleidungsamt i odpowiadał za zaopatrzenie żołnierzy Korpusu Armijnego w sorty mundurowe, bieliznę i obuwie.
Administracja korpusu obejmowała obszar całych ówczesnych Prus Zachodnich.
Od Urzędu Mundurowego do Domu Polskiego
Wojskowy kompleks powstał na obszarze zniwelowanych fortyfikacji bastionowych, które przez kilka stuleci skutecznie broniły dostępu do Gdańska.
Początkowo działały cztery obiekty: biuro, duży magazyn, podłużny gmach warsztatów i niewielki budynek przeznaczony dla rzemieślników. W pierwszej dekadzie XX stulecia wyrosły kolejne budynki z między innymi halą magazynową i domem dozorcy.
Po I wojnie światowej miasto zostało zdemilitaryzowane, dlatego funkcje wojskowe w opisywanym kompleksie ustały, a budynki zostały podzielone między strony polską i gdańską. Większy obiekt wymagał remontu i adaptacji, po przeprowadzeniu tych niezbędnych prac Komisariat Generalny RP przekazał budynek na rzecz Gminy Polskiej.
Działalność Gminy Polskiej rozpoczęła się w tym miejscu w grudniu 1924 roku. Budynek służył więc jako miejsce spotkań ludności polskiej z obszaru Wolnego Miasta Gdańska. W Domu Polskim odbywały się imprezy o charakterze patriotycznym, religijnym i kulturalnym – między innymi spektakle i próby polskich kół śpiewaczych. Budynek stał się centrum polskiego życia kulturalnego i towarzyskiego, zatem określenie Dom Polski jak najbardziej do tego budynku pasowało.
O historii obiektu przypomina wmurowana w fasadę tablica, z której odczytać można:
W tym budynku mieścił się w latach 1924-1939 „Dom Polski” centrum życia politycznego, społecznego i kulturalnego Polaków gdańskich skupionych w organizacjach:
Towarzystwo Ludowe „Jedność” – zał. w 1884 r.
Tow. Gimnastyczne „Sokół” – założone w 1894 r.
Zjednoczenie Zawodowe Polskie zał. w 1906 r.
Gmina Polska zał. w 1921 r.
Tow. Śpiewacze „Lutnia” – 1896 r.
Macierz Szkolna – zał. w 1921 r.
Towarzystwo Polek – zał. 1908 r.
I inne.
Wspomniana Gmina Polska zrzeszała osoby narodowości polskiej posiadające obywatelstwo gdańskie. Od 1933 roku działał też konkurencyjny Związek Polaków, który był popierany przez sanacyjne władze Rzeczypospolitej i miał niejako ograniczyć samodzielność polskiej społeczności w Wolnym Mieście Gdańsku. Wyszło jak zwykle, niepotrzebny rozłam poskutkował osłabieniem polskich wpływów politycznych w Volkstagu, czyli ówczesnym parlamencie gdańskim. Zjednoczenie środowisk polskich nastąpiło dopiero w 1937 roku, do sukcesu tej inicjatywy przyczyniła się konstruktywna działalność Mariana Chodackiego – ostatniego Komisarza Generalnego RP w Wolnym Mieście Gdańsku. W 2022 roku ten niezależny i nietuzinkowo myślący polityk został uhonorowany pomnikiem odsłoniętym w pobliżu Muzeum II Wojny Światowej.
Zobacz więcej – Pomnik Mariana Chodackiego
W dniu 1 września 1939 roku Dom Polski został zajęty przez gdańskie bojówki nazistowskie. Podczas II wojny światowej budynek służył między innymi jako zaplecze parku samochodowego niemieckiego Wehrmachtu.
Od Domu Polskiego do apartamentów Waterlane Vintage
Po zakończeniu wojny historyczna rola tego budynku była przez dłuższy czas pomijana. Polska społeczność o historii zakorzenionej w czasach Wolnego Miasta Gdańska i wcześniejszych była w najlepszym wypadku traktowana nieufnie, a nad ofiarną postawą przedwojennych Polaków zapadła kurtyna milczenia. W obiekcie prowadzona była działalność produkcyjna, a w ostatnich latach nad dalszymi losami Domu Polskiego zbierało się coraz więcej znaków zapytania. Pobliski budynek warsztatów nie przetrwał realizacji inwestycji Bastion-Wałowa, stąd zapewne inicjatywa podjęta przez Fundację dla Gdańska i Pomorza i rozpoczęcie procedury wpisu do rejestru zabytków nieruchomych województwa pomorskiego.
Na szczęście znalazł się inwestor z większym zrozumieniem da wartości i potencjału tego historycznego obiektu. Zdewastowany budynek nabyła firma deweloperska LG Group, znana z wcześniejszych gdańskich realizacji Waterlane oraz Waterlane Island.
Po gruntownej i przeprowadzonej z zachowaniem konserwatorskich wytycznych renowacji w obiekcie powstało 47 apartamentów o powierzchni od 21 do 59 m².
Ze względu na wcześniejszy dorobek firmowy obiekt otrzymał nazwę Waterlane Vintage, druga część nazwy podkreśla szacunek do historii, do tego co już wiekowe, ale nadal bardzo ważne. Ukłonem w stronę historii jest też wspomniana tablica zachowana w wyremontowanej fasadzie i przypominająca o wyjątkowo ciekawej historii Domu Polskiego.
Ciekawe miejsca w pobliżu Domu Polskiego
W pobliżu Domu Polskiego zobaczyć można ceglany budynek schroniska młodzieżowego, w którym w latach międzywojennych działała szkoła Macierzy Polskiej, obok znajduje się Płyta Pomordowanych Nauczycieli – upamiętnienie polskich pedagogów zamordowanych podczas II wojny światowej. Nieco dalej przy ulicy Wałowej znajduje się ciekawy wizualnie budynek PAN Biblioteki Gdańskiej, który powstał na początku XX stulecia i do dzisiaj pełni funkcje biblioteczne i naukowe.
Do uratowania bezcennego księgozbioru przed wojenną destrukcją wybitnie przyczynił się Marian Pelczar, przy bibliotecznym budynku zobaczyć można pomnikową ławeczkę poświęconą tej nietuzinkowej postaci.
Zobacz więcej – Ławeczka Mariana Pelczara
Ciekawym obiektem jest również monumentalny gmach dawnej Kasy Chorych (Wałowa 27, zbudowany według projektu Adolfa Bielefeldta i nawiązujący do popularnego przez pewien czas stylu ekspresjonizmu ceglanego. Przestrzeń ulicy Wałowej została w ostatnich latach uporządkowana i znacząco zyskała na wizualnej atrakcyjności. W pobliżu Domu Polskiego znajduje się też zabytkowy kościół pod wezwaniem św. Jakuba. Pamiętająca czasy średniowiecza świątynia służyła kiedyś gdańskim ludziom morza, a od kilkudziesięciu lat prowadzona jest przez braci kapucynów.
Nieco dalej znajduje się Plac Solidarności z Pomnikiem Poległych Stoczniowców, który uznawany jest za jeden z najważniejszych pomników w Polsce.
Zobacz też – Rządowy program „Laptop dla nauczyciela”
Widoczna w pobliżu Brama nr 2 zaprasza do wnętrza dawnej Stoczni Gdańskiej i odwiedzin w między innymi Europejskim Centrum Solidarności.
