Ten mało znany monument upamiętnia polskich nauczycieli z Wolnego Miasta Gdańska, którzy po wybuchu II wojny światowej zostali zamordowani przez niemieckich oprawców spod znaku swastyki.
Polscy nauczyciele zostali przyporządkowani do tak zwanej Führungsschicht (warstwy przywódczej) i z tej przyczyny byli maltretowani w tymczasowym więzieniu w Victoriaschule, następnie mordowani między innymi w Lesie Piaśnickim i obozie koncentracyjnym w Stutthofie.
Upamiętnienie nauczycieli polskich z Wolnego Miasta Gdańska
Szkolnictwo polskie odgrywało w Wolnym Mieście Gdańsku bardzo ważną rolę, decydowało bowiem o patriotycznych postawach polskich dzieci i młodzieży. W zdominowanym przez żywioł niemiecki Gdańsku łatwo nie było, polskie placówki edukacyjne działały w warunkach finansowych i organizacyjnych braków, a i manifestacja przywiązania do polskości wymagała niemałej odwagi.
Od 1921 roku działała Macierz Szkolna, czyli organizacja zaangażowana w organizację i rozwój polskiego szkolnictwa na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Placówka szkolna powstała na przykład w budynku przy ul. Wałowej 21, w pobliżu którego znajduje się opisywana płyta pomnikowa.
Wielkim wyzwaniem stała się organizacja Gimnazjum Polskiego, które jako jedyna polska szkolą średnia w Gdańsku oferowała bardzo wysoki poziom nauczania i znakomity start do zawodowej kariery. Wielkim zaangażowaniem i zasługami wykazali się wtedy polscy działacze i nauczyciele – między innymi Stanisław Przybyszewski, Jan Augustyński, Marcin Dragan i Władysław Pniewski.
W 2022 roku w pobliskiej PAN Bibliotece Gdańskiej prezentowana była wystawa dotycząca działalności tej ważnej szkoły.
Zobacz więcej – Wystawa „Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Wolnym Mieście Gdańsku 1922-1939”
Opisywany pomnik został odsłonięty we wrześniu 1984 roku i upamiętnia 44 polskich nauczycieli związanych z Wolnym Miastem Gdańskiem i zamordowanych podczas II wojny światowej.
Uroczystości przy Płycie Pomordowanych Nauczycieli
Na pomnikowej płycie zobaczyć można 44 nazwiska polskich nauczycieli z Gdańska, którzy za przywiązanie do polskości i patriotycznych wartości zapłacili ceną swojego życia.
Pomnik upamiętnia między innymi znakomitego pedagoga Władysława Pniewskiego, który został zamordowany w Stutthofie, a od wielu lat jest patronem II Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku. Alf Liczmański był działaczem polonijnym, harcmistrzem oraz wyjątkowo poważanym wychowawcą polskiej młodzieży. Wielką rolę w kształtowaniu postaw młodych Polaków odegrali księża Marian Górecki i Franciszek Rogaczewski, którzy zostali zamordowani w Stutthofie. Beatyfikacja tych postaci została w 1999 roku ogłoszona przez papieża Jana Pawła II.
Przy opisywanym pomniku w Dzień Edukacji Narodowej odbywają się uroczystości z udziałem przedstawicieli Związku Nauczycielstwa Polskiego, placówek i ośrodków oświatowych oraz władz miasta Gdańska.
Pamięć o nauczycielskim poświęceniu musi trwać, edukacja, patriotyzm, szacunek do wyższych wartości odgrywają rolę kluczową, o wiele większą niż się obecnie może wydawać.
Zobacz też – Rządowy program „Laptop dla nauczyciela”
W pobliżu pomnikowej płyty znajduje się też udanie odrestaurowany Dom Polski, który stanowił centrum życia kulturalnego społeczności polskiej z obszaru Wolnego Miasta Gdańska.
