Ppłk Marian Chodacki doczekał się w Gdańsku godnego upamiętnienia. Wspomniany oficer i dyplomata odegrał ważną rolę w schyłkowym okresie Wolnego Miasta Gdańska, przez wiele powojennych lat jego zasługi były jednak ukryte w cieniu zapomnienia.
Odsłonięcie pomnika Mariana Chodackiego
W dniu 10 stycznia 2023 roku w pobliżu Muzeum II Wojny Światowej odbyło się uroczyste odsłonięcie obelisku poświęconego tej nietuzinkowej postaci. Pomnik upamiętnia ostatniego Komisarza Generalnego RP w Wolnym Mieście Gdańsku. Marian Chodacki pełnił tę ważną funkcję w latach 1936-1939 i był świadkiem postępującej nazyfikacji nadmotławskiego miasta.
Postać dyplomaty upamiętnia obelisk z tablicą, na której odczytać można:
PPŁK MARIAN STANISŁAW CHODACKI
PS. „MARACZ” (1898-1975)
LEGIONISTA, ŻOŁNIERZ WOJSKA POLSKIEGO
OFICER WYWIADU I DYPLOMATA
PRZED II WOJNĄ ŚWIATOWĄ OFICER ODDZIAŁU II SZTABU
GENERALNEGO WOJSKA POLSKIEGO, ATTACHE WOJSKOWY
W FINLANDII I SZWECJI ORAZ URZĘDNIK MINISTERSTWA
SPRAW ZAGRANICZNYCH
OSTANI KOMISARZ GENERALNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
W WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU (1936-1939)
W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ ŻOŁNIERZ POLSKICH SIŁ
ZBROJNYCH NA ZACHODZIE ORAZ KIEROWNIK SAMODZIELNEJ
PLACÓWKI WYWIADOWCZEJ „ESTEZET” ODDZIAŁU II SZTABU
NACZELNEGO WODZA PRZY KONSULACIE RP W NOWYM JORKU,
RÓWNOCZEŚNIE W LATACH 1944-1945 POLSKI OFICER ŁĄCZNIKOWY
PRZY AMERYKAŃSKIM OFFICE OF STRATEGIC SERVICES
PO WOJNIE NIE WRÓCIŁ DO ZNIEWOLONEJ PRZEZ
KOMUNISTÓW OJCZYZNY
ZMARŁ NA UCHODŹSTWIE 26 CZERWCA 1975 R. W NOWYM JORKU
JEGO PROCHY SPOCZYWAJĄ NA CMENTARZU POWĄZKOWSKIM W WARSZAWIE
OD 2019 R. PPŁK MARIAN CHODACKI JEST PATRONEM
CENTRUM KSZTAŁCENIA SŁUŻBY WYWIADU WOJSKOWEGO
W trakcie uroczystości wystąpił dyrektor Muzeum II Wojny Światowej dr hab. Grzegorz Berendt, który powiedział:
Do uczestników zwrócił się również szef Służby Wywiadu Wojskowego gen. Marek Łapiński:
Do postaci Mariana Chodackiego odniósł się też dr Jarosław Sellin, sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego:
Obelisk z tablicą upamiętniającą ppłk. Mariana Chodackiego poświęcił proboszcz parafii św. Brygidy – ks. kanonik Ludwik Kowalski.
W muzealnej zewnętrznej przestrzeni przybywa więc upamiętnień osób o wybitnych zasługach, o których przez długie dekady z różnych przyczyn niewiele mówiono. W 2019 roku w pobliżu wejścia głównego odsłonięty został pomnik rotmistrza Witolda Pileckiego.
Zasługi Mariana Chodackiego
Marian Chodacki urodził się w 1898 roku w Nowym Sączu. Studiami prawniczymi na Uniwersytecie Warszawskim podtrzymał rodzinne tradycje, bo jego ojciec był znanym i rozchwytywanym adwokatem.
Marian Chodacki uczestniczył też w polskiej konspiracji niepodległościowej. W latach 1912-1914 należał do Związku Strzeleckiego, potem, służył w Legionach i szeregach Wojska Polskiego.
Po odzyskaniu niepodległości kontynuował oficerską karierę w roli wojskowego dyplomaty, jego negocjacyjne talenty wysoko cenił Józef Beck – wieloletni Minister Spraw Zagranicznych. Stąd przydział Mariana Chodackiego do odpowiedzialnej funkcji attache wojskowego w Finlandii i Szwecji, następnie dyplomatyczna służba w Czechosłowacji.
Najtrudniejszym zadaniem stała się funkcja Komisarza Generalnego RP w Wolnym Mieście Gdańsku, którą Marian Chodacki objął pod koniec 1936 roku. W kolejnych miesiącach dyplomata usilnie zabiegał o respektowanie polskich praw w Gdańsku, niestety zabrakło wsparcia ze strony Ligi Narodów i jej traktatowego przedstawiciela.
Polski dyplomata wielokrotnie interweniował też w obronie polskiej ludności, która coraz częściej padała ofiarą hitlerowskich szykan, prowokacji i napaści. Największym osiągnięciem Mariana Chodackiego stało się zjednoczenie skłóconych środowisk polskich. Po połączeniu Gminy Polskiej i Związku Polaków powstała znacznie silniejsza Gmina Polska Związek Polaków.
Z inicjatywy energicznego dyplomaty zintensyfikowano działalność wywiadowczą i pilnie obserwowano coraz bardziej jawne niemieckie przygotowania wojenne.
Pod koniec sierpnia 1939 roku Marian Chodacki złożył kurtuazyjną wizytę na pokładzie pancernika „Schleswig-Holstein”, takiej aktywności wymagał obowiązujący protokół dyplomatyczny. Jaką rolę odegrał kilka dni później niemiecki pancernik szkolny – doskonale wiadomo.
Po wybuchu wojny Marian Chodacki został aresztowany, ale ze względu na dyplomatyczny immunitet uniknął śmierci i po kilku dniach został odwieziony do litewskiej granicy.
Podczas wojny udzielał się w USA, gdzie prowadził placówkę wywiadowczą badającą wpływy komunistycznej ideologii na obszarze obu Ameryk.
Marian Chodacki nie wrócił do powojennej Polski. Odsłonięty pomnik przywraca tej postaci należną pamięć i podkreśla jej znaczenie w gdańskiej historii.
