InfoGdańsk

W Muzeum II Wojny Światowej zobaczyć można dwuczęściową wystawę, która opowiada o dramatycznych losach obywateli polskich przebywających w ZSRR w latach 1939-1942.

Część plenerowa znajduje się w pobliżu wejścia do muzealnej placówki, natomiast sekcja wewnętrzna na poziomie -3 przy wejściu na wystawę główną.

Ewakuacja armii gen. Andersa

W dniu 17 września 1939 r. Związek Radziecki wypełnił zobowiązania z paktu Ribbentrop-Mołotow i rozpoczął zbrojną agresję na wschodnią część Rzeczypospolitej.

Agresor zagarnął 201 tys. km² polskiego terytorium z 13,2 mln mieszkańców. Wkrótce potem rozpoczęła się tak zwana depolonizacja zagarniętych obszarów, w ramach której odbywały się aresztowania, egzekucje i deportacje polskiej ludności.

W latach 1940-1941 w głąb Związku Radzieckiego (głównie na Syberię i do Kazachstanu) wywieziono ok. 1 mln Polaków, nadzorowana przez NKWD akcja objęła elity polskiej ludności z ziem okupowanych przez ZSRR.

Zobacz też – Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej

Po ataku III Rzeszy na dotychczasowego sojusznika nastąpiło przywrócenie stosunków dyplomatycznych między Rządem RP na uchodźstwie a ZSRR, wkrótce potem została ogłoszona amnestia dla obywateli polskich przebywających na terenie Związku Radzieckiego.

Dzięki zaangażowaniu gen. Andersa rozpoczęło się też formowanie polskiego wojska, które u boku Sowietów miało wziąć udział w walkach z niemieckim agresorem. Strona polska słusznie powątpiewała w szczerość sowieckich intencji, stąd długie i trudne negocjacje, dzięki którym uzyskano zgodę Stalina na ewakuację polskiego wojska na bardziej bezpieczne tereny Bliskiego Wschodu.

W dwóch ewakuacyjnych rzutach tereny ZSRR opuściło prawie 116 tys. osób – żołnierzy i ludności cywilnej. Ewakuacja nabrała cech humanitarnej akcji ratunkowej, niestety objęła zaledwie część obywateli polskich przebywających na terenie ZSRR.

Polscy uchodźcy znaleźli tymczasowe schronienie w obozach w Pahlavi, Maszhadzie i Teherenia na terenie Iranu. Ludność cywilna została rozwieziona w przeróżne zakątki świata – między innymi do Indii, Kenii, Tanganiki, Nowej Zelandii i Meksyku.

Natomiast w obozach wojskowych trwało formowanie oddziałów, które w ramach 2 Korpusu Polskiego miały podkreślić znaczenie sprawy polskiej w coraz bardziej skomplikowanej mozaice ówczesnych stosunków politycznych.

Wiosną 1942 roku polscy żołnierze spotkali na swojej drodze sympatycznego misia, który jako niedźwiedź Wojtek stał się żywym symbolem 2 Korpusu, a potem polskich losów po zakończeniu II wojny światowej.

Zobacz też – Pomnik Misia Wojtka w Sopocie

W dniu 16 stycznia 1943 roku Ludowy Komisariat Spraw Zagranicznych ZSRR unieważnił uznanie polskiego obywatelstwa Polaków przebywających na terenie Związku Radzieckiego. Obywatelstwo sowieckie otrzymało przymusowo prawie 258 tys. osób, tylko część z nich wróciła potem do jakże zmienionej Polski…

80. rocznica wymarszu armii gen. Władysława Andersa z ZSRR – wystawa w Muzeum II Wojny Światowej

W 2022 roku przypada 80. rocznica ewakuacji polskich żołnierzy i cywilów z nieprzyjaznych obszarów Związku Radzieckiego. Z tej okazji Muzeum II Wojny Światowej przygotowało dwuczęściowoą wystawę, która emocjonalnie opowiada o tym stosunkowo mało znanym wątku światowego konfliktu.

W części plenerowej zapoznać się można z historycznym tłem tej niezwykłej akcji ewakuacyjnej. Unikatowe zdjęcia, mapy i opisy kreślą losy żołnierzy i ludności cywilnej.

Wystawa została podzielona na zwarte i ciekawie przestawione bloki tematyczne: „Pierwszy zaciąg”, 'Rozmieszczenie oddziałów armii gen. Andersa w ZSRR w latach 1941-1942″, „Niemal 100 tys. gotowych do walki”, „Na Zachód przez Iran – marsz po wolność”.

Eksponaty z części wewnętrznej (poziom -3) też dotyczą tułaczych losów polskich patriotów. Takim eksponatem jest na przykład tak zwana „tiełogrejka” ubiór łagrownika), obok której zobaczyć można piłę traczną z drewnianym uchwytem, czy też rysunek wykonany na korze brzozowej przez Antoniego Jagielskiego i dotyczący dramatu zesłania.

O wycieńczeniu i katastrofalnym stanie zdrowia uchodźców przypominają szklane bańki medyczne należące do kpt. Jana Orlickiego – naczelnego lekarza 15. Pułku 5 Wileńskiej Dywizji Piechoty.