Nazwa tego wydmowego wzniesienia przypomina o XVII-wiecznych wojnach Rzeczypospolitej z niebezpiecznym skandynawskim sąsiadem. Na szczycie Góry Szwedów znaleźć też można ciekawy zabytek polskiego latarnictwa morskiego.
Szwedzkie okręty w helskiej pułapce
Wspomniane wydarzenia wojenne rozegrały się na początku września 1628 roku, gdy zapędzone sztormem okręty szwedzkie wpłynęły na mieliznę przy krańcu Półwyspu Helskiego.
Przy brzegu utknęły galeony „Akilles” oraz „Christine” z eskadry wiceadmirała Klasa Fleminga. Pierwszy okręt wydostał się z pułapki, natomiast podejmowane przez „Christine” próby zejścia na głębszą wodę nie przyniosły powodzenia.
W pobliżu zgromadziły się polskie oddziały pod dowództwem pułkownika Lanckorońskiego, przejęcie porzuconej wrogiej jednostki wydawało się być łatwym zadaniem. Polscy żołnierze zdjęli z opuszczonego okrętu 19 dział, ale wkrótce potem nadpłynęła reszta szwedzkiej eskadry i na plaży rozgorzała walka prowadzona na odległość z dział i muszkietów. Ostatecznie okręt „Christine” został zniszczony, wkrótce potem szwedzkie okręty odpłynęły.
Opisywana potyczka nie dorównała rozmachem słynnej bitwie pod Oliwą, jednak zapadła w pamięci lokalnej ludności i została upamiętniona w miejscowym nazewnictwie. Zatem nazwa Góra Szwedów przypomina o ciekawym epizodzie XVII-wiecznych zmagań o bałtyckie panowanie.
Latarnia morska na Górze Szwedów
Piaszczyste wzniesienie zyskało nowe znaczenie w okresie międzywojennym. Ze względu na ukształtowanie linii brzegowej załogi statków traciły kontakt wzrokowy z pobliskimi latarniami morskimi, zbyt wczesny zwrot wykonany w nocy często skutkował wejściem na mieliznę.
Problemu nie rozwiązała niewłaściwie umiejscowiona latarnia morska Jastarnia Bór, zbyt często była mylona z helską latarnią morską, co prowadziło do wspomnianych wyżej nawigacyjnych pomyłek. W 1931 roku podjęto więc decyzję o wyłączeniu tego obiektu i budowie nowego, korzystnie zlokalizowanego na szczycie Góry Szwedów.
Latarnię w całości zaprojektowali polscy konstruktorzy. Wysoka na 17 metrów stalowa wieża została posadowiona na betonowej podstawie dwumetrowej wysokości. W okrągłej laternie nakrytej kopułą zainstalowano urządzenia optyczne przeniesione z wyłączonej latarni morskiej w Oksywiu. Bębnowa soczewka Fresnela IV klasy o ogniskowej 250 mm była sterowana z odległej o 3 km helskiej latarni morskiej. Wieża została też wyposażona w buczek przeciwmgłowy, który obecnie zobaczyć można na terenie Muzeum Helu.
Latarnia morska na Górze Szwedów została włączona w sieć oznakowania nawigacyjnego w 1936 roku. W spisie świateł nawigacyjnych Admiralicji Brytyjskiej nowy obiekt opisywano z adnotacją U – Unwatched. Taka wskazówka podkreślała brak osobowego dozoru i ostrzegała o możliwej zmianie charakterystyki światła, szyby latarni mogły zostać zalodzone lub przysypane śniegiem, uszkodzeniu mogło też ulec źródło światła, czy też urządzenia optyczne. Zalecano więc jedynie pomocnicze wykorzystanie tego obiektu nawigacyjnego.
Nowa latarnia była też wykorzystywana jako wojskowy punkt obserwacyjny,
Po powojennych naprawach latarnia została ponownie uruchomiona w 1946 roku. W 1954 roku obiekt został zmodernizowany i otrzymał światło izofazowe (czas blasku taki sam sam, jak czas zaciemnienia) z okresem 30 sekund. Zasięg światła ustalono na 16 mil morskich.
Opisywana latarnia ulegała częstym awariom, do tego dochodziły też dewastacje, przed którymi nie chroniły zamontowane do 4 metrów wysokości stalowe blachy.
Rozwój technik nawigacji satelitarnej zmniejszył znaczenie tego obiektu, dlatego latarnia morska z Góry Szwedów została w 1990 roku wyłączona z eksploatacji. Urządzenie świetlne wraz z laterną zostało zdemontowane i przekazane do dyspozycji Urzędu Morskiego w Gdyni.
Zobacz też – Przesyłki z InPostem
Przedwojenna wieża została objęta opieką konserwatorską, ale jej stan z roku na rok jest coraz gorszy.
Jak dojść do Góry Szwedów?
Jak dojść do najwyższej wydmy na terenie Helu? Możliwości nie brakuje. Można na przykład wykorzystać przedłużenie ulicy Przybyszewskiego, pomocą służą też wskazania lokalnych szlaków pieszych.
Szlak zielony nosi adekwatną nazwę „Na Szwedzką Górę”, przebieg tej trasy zaczyna się przy Muzeum Obrony Wybrzeża.
Kolorem niebieskim oznaczony został szlak „Wokół helskich fortyfikacji”, początek przy helskim dworcu PKP, trasa również prowadzi do opisanego wzniesienia wydmowego.
Warto się przejść, ze szczytu tego znaczącego (jak na lokalne warunki) wzniesienia zobaczyć można ładną panoramę Bałtyku oraz wyjątkowo szerokie helskie pasma wydmowe.
BIBLIOGRAFIA
„Latarnie morskie Półwyspu Helskiego”. Marcin Wawrzynkowski. Wyd. Stowarzyszenie „Przyjaciele Helu”. Helski Kompleks Muzealny 2019;
„Polskie latarnie morskie”. Apoloniusz Łysejko. Wydawnictwo ZET. Wrocław 2012.
„Morskie drogowskazy polskiego Wybrzeża”. Antoni F. Komorowski, Iwona Pietkiewicz, Adam Szulczewski. Oficyna Pomorska. Gdańsk 2011.
