InfoGdańsk

Kolejna wystawa w Muzeum II Wojny Światowej przedstawia belgijski szlak bojowy 1 Dywizji Pancernej i niekłamany entuzjazm wyzwalanej ludności cywilnej. Dowodzone przez gen. Stanisława Maczka oddziały wykazały się męstwem, determinacją i zrozumieniem nastrojów zmęczonych wojną mieszkańców. Nie o wszystkich alianckich oddziałach można było wówczas tak powiedzieć…

Szlak bojowy generała Stanisława Maczka

Wystawa “Pancerne skrzydła” powstała z inicjatywy Dirka Verbeke, honorowego sekretarza miasta Tielt i prezesa Stowarzyszenia 1PDPanc „Belgia”. Wspomniana miejscowość również została wyzwolona przez polskich czołgistów. Przy organizacji wystawy zaangażowały się też inne ważne instytucje: Przedstawicielstwo Rządu Flandrii w Polsce, Instytut Pamięci Narodowej, Muzeum II Wojny Światowej, Stowarzyszenie Pierwszej Polskiej Dywizji Pancernej, Muzeum Wojska Polskiego, Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą, inicjatywę wsparli też prywatni kolekcjonerzy.

W uroczystym otwarciu wystawy (12.10.2018) wziął udział Yves Wantens – Generalny Przedstawiciel Rządu Flandrii. W trakcie ceremonii weteran 1 Dywizji Pancernej kpt. Jan Prabucki został udekorowany Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Biało-czerwone flagi, transparenty “Leve de Bevrijders!” (Niech żyją wyzwoliciele!) – tak mieszkańcy flamandzkich miast witali 1 Dywizję Pancerną pod dowództwem gen. Maczka we wrześniu 1944 r., która wyzwalała Belgię spod okupacji niemieckiej. Mimo upływu lat wdzięczna pamięć o polskich żołnierzach wciąż żyje, a jej wyrazem jest międzynarodowa wystawa “Pancerne skrzydła”.

Na wystawie ciekawe i nieznane fotografie z opisami w jęz. polskim, angielskim i niderlandzkim, warto dłużej zatrzymać się przy unikatowych eksponatach: motocyklach, fragmencie gąsienicy czołgu Sherman, trąbce sygnałowej używanej przez żołnierzy 1 Dywizji Pancernej, mundurach i książce gen. Maczka “Od podwody do czołga” z podpisem autora.

Stanisław Maczek (1892-1994) podczas I wojny światowej służył w armii austriackiej, po proklamacji polskiej niepodległości natychmiast pojawił się w odrodzonym Wojsku Polskim. Po zakończeniu działań zbrojnych pozostał w czynnej służbie, jego walory dowódcze i intelektualne były nagradzane kolejnymi awansami i przydziałami, ostatecznie Stanisław Maczek objął dowództwo 10 Brygady Kawalerii – pierwszej dużej pancerno-motorowej formacji Wojska Polskiego. Wytrawnie dowodzona brygada podczas kampanii wrześniowej osłaniała ruchy Armii “Kraków” i “Karpaty”, a w bitwach pod Jordanowem, Wiśniczem, Łańcutem i Rzeszowem zadała Niemcom poważne straty.

Po ewakuacji przez Węgry Stanisław Maczek został we Francji awansowany do stopnia generała brygady i z miejsca zaangażował się w odbudowę polskich formacji pancernych. Po klęsce tego kraju organizacyjne starania kontynuował w Wielkiej Brytanii. 25 lutego 1942 roku Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz powołujący 1 Dywizję Pancerną, której oddziały następnie osłaniały wybrzeże Szkocji i brały udział w intensywnych ćwiczeniach i szkoleniach.

Wij zullen het nooit vergeten – nie zapomnimy tego nigdy

Na przełomie lipca i sierpnia 1944 roku dywizja została przerzucona do Normandii i wkrótce potem odznaczyła się w zaciekłych walkach o wzgórze Mont Ormel, którego obrona przez polskich żołnierzy pozwoliła na częściowe zamknięcie okrążenia pod Falaise. Następnie polska formacja pancerna ruszyła w pościg za rozbitymi oddziałami Wehrmachtu i z impetem wkroczyła w obszary belgijskiej Flandrii. Bojowy szlak wiódł przez Ypres, Tielt, Ruiselede, Axel i port Terneuzen, następnie przez holenderską Bredę. 5 maja 1945 oficerowie 1 Dywizji Pancernej przyjęli kapitulację wielkiego garnizonu niemieckiego Wilhelmshaven.

Po wojnie generał Maczek nie zdecydował się na powrót do kraju, a już we wrześniu 1946 roku decyzją Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej został pozbawiony stopnia generalskiego i polskiego obywatelstwa. Przeszło cztery dekady późnej (1989) haniebne decyzje zostały uchylone, a premier Mieczysław Rakowski wystosował oficjalny list z przeprosinami.

Opisywana wystawa odnosi się więc do szerszego kontekstu polskiej historii.

W Gdańsku u zbiegu ulicy Szopena i al. Wojska Polskiego znajduje się ciekawe upamiętnienie tego niezwykłego generała.