Wiosną zeszłego roku dobiegł końca szeroko zakrojony remont Twierdzy Wisłoujście. Fortyfikacyjny zabytek stał się jednym z najciekawszych punktów na turystycznej mapie Gdańska.
Wielka forteca stanowi prawdziwy historyczny unikat, jej przestrzeń ilustruje rozwój sztuki obronnej od późnego średniowiecza aż do końca XIX wieku.
Twierdza Wisłoujście – brama do Gdańska i Rzeczypospolitej
W powyższym stwierdzeniu nie ma odrobiny przesady. Położona u ujścia Wisły forteca broniła dostępu do Gdańska – przez kilka stuleci największego portu w basenie Morza Bałtyckiego. Gdańsk przez długi czas uchodził też za największe i najbogatsze miasto rozległej Rzeczypospolitej.
Twierdza Wisłoujście pełniła wiele istotnych funkcji. Wysoka wieża służyła jako latarnia morska, przy fortecy kontrolowano ruch statków i sprawdzano stan zdrowotny zmierzających do portu marynarzy.
Pod osłoną dział cumowały też okręty floty królewskiej, które właśnie stąd ruszyły do zwycięskiej bitwy pod Oliwą.
Najstarszy zachowany fragment fortyfikacji pochodzi z końca XV wieku – to centralnie zlokalizowana wieża o znaczeniu obserwacyjnym i nawigacyjnym. W połowie XVI wieku powstał unikatowy Wieniec, kilkadziesiąt lat później Fort Carre i następnie pięciobastionowy Szaniec Wschodni.
Ścieżka historyczna w Twierdzy Wisłoujście
Sporo obiektów wyrosło też w XIX stuleciu, aczkolwiek twierdza traciła już wtedy swoje obronne znaczenie.
Na obszarze Twierdzy Wisłoujście powstała ścieżka historyczna, która łączy i ciekawie opisuje zachowane zabytki architektury obronnej z XIX wieku.
Początek trasy w pobliżu wejścia do Fortu Carre. W trakcie wycieczki zobaczyć można sześć remiz wałowych, laboratorium amunicyjne, podręczny magazyn prochu oraz kurtynę pomiędzy bastionami
Ścieżka prowadzi więc po trzech bastionach Szańca Wschodniego – zewnętrznego pierścienia fortyfikacji twierdzy Wisłoujście. W trakcie spaceru zapoznać się można z dziejami fortecy w XIX wieku, jej funkcjonowaniem i uzbrojeniem oraz szczegółami konstrukcyjnymi zachowanych budowli obronnych.
Warto się przejść, trasa pokazuje mniej znane fragmenty tego największego powierzchniowo oddziału Muzeum Gdańska.
Twierdza Wisłoujście – oddział Muzeum Gdańska
Twierdza Wisłoujście została poważnie uszkodzona pod koniec II wojny światowej. Potem zabrakło skutecznej ochrony i peryferyjnie położony obiekt został zdewastowany przez nieuchwytnych szabrowników. Wielkich zniszczeń przysporzyły sztormy z początku lat 50-tych, po których runęły spore partie fortecznej wieży.
Dopiero na przełomie lat 50 i 60-tych rozpoczęła się odbudowa Twierdzy Wisłoujście. Ambitne plany organizacji wielkiego centrum żeglarsko-hotelowego przekreśliła działalność pobliskiego Siarkopolu. Obróbka milionów ton siarki kruszonej oznaczała emisję pyłów, następnie destrukcyjny wpływ związków siarki na wiekowe mury fortecy.
W 1974 roku opiekę nad twierdzą objęło Muzeum Historii Miasta Gdańska. Na rozpoczęcie poważnych prac trzeba było jeszcze długo poczekać.
Udostępnienie ścieżki historycznej stanowi kolejny krok w przywracaniu znaczenia tego niezwykłego zabytku.
