Papież Jan Paweł II odwiedził Gdańsk dopiero w trakcie trzeciej pielgrzymki do Ojczyzny. Przez kilka wcześniejszych lat temat wizyty Ojca Świętego w epicentrum społecznych protestów był przez reżimowe władze skutecznie blokowany. W programie papieskiej wizyty nieprzypadkowo ujęto Westerplatte, bo w tym miejscu oczekiwano nauczania papieskiego zgodnego z oficjalną polityką i retoryką władzy ludowej.
Homilia papieska z Westerplatte przeszła do historii
W mszy świętej odprawionej 12 czerwca 1987 roku wzięło udział 35 żyjących obrońców Westerplatte oraz kilkanaście tysięcy młodzieży. Kluczowe fragmenty homilii z pewnością nie spodobały się obecnym aparatczykom, bo papież głosem pełnym siły i powagi wypowiedział znamienne słowa:
„Każdy z was, młodzi przyjaciele, znajduje też w życiu jakieś swoje Westerplatte. Jakiś wymiar zadań, które musi podjąć i wypełnić. Jakąś słuszną sprawę, o którą nie można nie walczyć. Jakiś obowiązek, powinność, od której nie można się uchylić. Nie można zdezerterować”.
Nie było wątpliwości, Ojciec Święty podkreślił znaczenie walki o słuszne sprawy, zachęcił też do podejmowania dobrych i potrzebnych wyzwań, czym nawiązał zarówno do obrony Westerplatte, jak również dążeń do demokratyzacji kraju…
Kilka godzin później w przestrzeni dawnego lotniska padły kolejne słowa o kluczowym znaczeniu: “Praca nie może być traktowana – nigdy i nigdzie – jako towar, bo człowiek nie może być dla człowieka towarem”. Przesłania ponadczasowe, o wartości i aktualności których należy stale pamiętać.
Pomnik upamiętniający mszę papieską na Westerplatte powstał w 2015 roku. Zgodnie z konkretnie zarysowanymi wymaganiami konkursowymi wystawiono skromny monument o horyzontalnym kształcie, dobrze komponujący się ze strzelistością Pomnika Obrońców Wybrzeża. Nowy pomnik ustawiono w tym samym miejscu, z którego papież wygłosił pamiętne nauczanie.
Na granitowym monumencie treść tego przesłania, marmurowa stuła papieska i podpis Ojca Świętego.
Pomnik powstał dzięki organizacyjnym i finansowym staraniom Stowarzyszenia “Godność”, zrzeszającego byłych więźniów politycznych z okresu PRL-u, zatem osoby doświadczone ciężarem reżimowego ustroju, znające też znaczenie wolności i sprawiedliwości.
Monument odsłonięto 13 czerwca 2015 roku, niemal dokładnie w rocznicę mszy papieskiej. Od tej pory w przestrzeni Westerplatte znajdują się dwa pomnikowe nawiązania do polskiego sprzeciwu wobec totalitarnych ideologii.
