InfoGdańsk

Muzealna konferencja dotyczy początków niemieckiej okupacji Pomorza Gdańskiego – tematu tragicznego i nie do końca właściwie osadzonego w ogólnopolskiej świadomości historycznej.

Pomorze Gdańskie zostało bezpośrednio włączone w granice III Rzeszy i zgodnie z krzykliwym hasłem Eindeutschung, Entjudung, Entpolonisierung („zniemczenie”, „odżydzenie”, „odpolonizowanie”) miało być poddane bezwzględnej i całkowitej germanizacji. Do realizacji tego zbrodniczego projektu administracja niemiecka przystąpiła już jesienią 1939 roku – w dniu 12 października przeprowadzono wysiedlenie polskich mieszkańców gdyńskiego Orłowa.

Gdynia podczas II wojny światowej

Wysiedlenia prowadzono według utartej procedury. Policyjne kordony odcinały wybrane kwartały zabudowy lub nawet całe dzielnice, wyrzucani z mieszkań gdynianie mogli zabrać tylko niezbędny bagaż i niewielką kwotę pieniędzy. Następnie eskortowana kolumna maszerowała w stronę punktów zborczych. Niemieccy żandarmi, żołnierze i bojówkarze nie szczędzili brutalności i dzikiej bezwzględności – wiele osób pobito i zamordowano. Następnie w wagonach towarowych wysiedlaną ludność wywożono w granice Generalnego Gubernatorstwa – w koszmarnych warunkach sanitarnych, bez zaopatrzenia w żywność i ciepłą odzież. Wiele osób nie przeżyło tych przymusowych deportacji.

Podczas II wojny światowej z obszaru Pomorza Gdańskiego wysiedlono około 120 tysięcy osób.
W miejsce wysiedlonych sprowadzano kilkadziesiąt tysięcy osadników niemieckich, również urzędników, żołnierzy i niezbędnego personelu technicznego. W takiej okupacyjnej rodzinie urodziła się (25 lipca 1943 w Rumi) Erika Steinbach – późniejsza przewodnicząca niemieckiego Związku Wypędzonych, znana z wybiórczego traktowania historii i naginania dziejów do potrzeb populistycznie prowadzonej polityki.

Wysiedlenia ludności gdyńskiej upamiętnia Pomnik Wysiedlonych Gdynian ustawiony w pobliżu dworca PKP Gdynia Główna.

Wysiedlenia nie były jedyną formą walki z polskością Pomorza Gdańskiego. Od jesieni 1939 roku z szaloną dokładnością i brutalnością eksterminowano elity polskiej ludności Pomorza: księży, artystów, nauczycieli, urzędników i wielu innych. W położonej w wejherowskich lasach Piaśnicy zamordowano ok. 12 tysięcy osób, w kociewskim Lesie Szpęgawskim dalszych 7 tysięcy. Na terenie Pomorza Gdańskiego życie straciło wtedy około 40 tysięcy osób. Nie można też pominąć wątku obozu koncentracyjnego KL Stutthof. Pierwszych więźniów wysłano tam już 2 września, zatem ledwie dzień po rozpoczęciu działań wojennych. Z upływem dalszych miesięcy obóz rozrastał się i wkrótce stał się miejscem kaźni ludności polskiej i żydowskiej, a potem piekłem dla więźniów z obszaru całej okupowanej Europy.

Tematyka tej naukowej konferencji wyjątkowo ważna, zwłaszcza w kontekście wracających prób reinterpretacji historii II wojny światowej.

Gdynia i polskie Wybrzeże od pierwszego dnia II wojny światowej doznały skutków militarnego konfliktu, a niedługo potem brutalnej okupacji i wysiedleń ludności cywilnej. Muzeum Miasta Gdyni i Muzeum Marynarki Wojennej zapraszają na konferencję „Gdynia i Wybrzeże we wrześniu 1939 roku i w początkach okupacji”, podczas której przedstawiciele pomorskich muzeów, placówek kulturalnych i uczelni wyższych zaprezentują obecny stan badań na temat początków II wojny światowej w Gdyni i na Wybrzeżu. Konferencja odbędzie się 12 października 2019, dokładnie w 80. rocznicę pierwszych wysiedleń Polaków z Orłowa.

Obrady konferencyjne będą się toczyć w budynkach Muzeum Marynarki Wojennej i Muzeum Miasta Gdyni. Początek 12 października 2019, o godzinie 10:00. Wstęp wolny.

„Gdynia i Wybrzeże we wrześniu 1939” – plan konferencji

10.00 – rozpoczęcie konferencji

Sesja I – Muzea
10.10 – 10.30 – Wojciech Łukaszun (Muzeum II Wojny Światowej) – „Świadkowie 1939 r.”, Eksponaty z Kampanii Polskiej na Pomorzu ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej
10.30 – 10.50 – dr Marek Wawrzynkowski (Muzeum Miasta Gdyni) – Przygotowania, przebieg i konsekwencje września 1939 r. w zasobach Muzeum Miasta Gdyni
10.50 – 11.10 – Krzysztof Krężel (Muzeum Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku) – Wrzesień 1939 r. w zasobach Muzeum Morskiego Dywizjonu Lotniczego
11.10 – 11.25 – dyskusja
11.25 – 11.40 przerwa kawowa

Sesja II – Badania
11.40 – 12.00 – dr Jan Szkudliński – Walki lądowe o Wybrzeże w 1939 r. w świetle niemieckich materiałów archiwalnych
12.00 – 12.20 – dr Jan Daniluk (UG) – Gdynia / Gotenhafen w świetle prasy niemieckiej (1939-1940)
12.20 – 12.45 – dr hab. Tomasz Chinciński, dr Jarosław Tuliszka, dr Wojciech Wosk (MNG/WSAiB; WSAiB; WSAiB) – Losy funkcjonariuszy Policji Państwowej w Gdyni w okresie II wojny światowej. Źródła i postulaty badawcze
12.45 – 13.05 – dr. hab. Monika Tomkiewicz (IPN Gdańsk) – Czy można rozpatrywać wysiedlenia z Gdyni w kontekście zbrodni pomorskiej 1939 r.?
13.05 – 13.20 – dyskusja
13.20 – 15.00 – przerwa (13.30 – 14.30 możliwość zwiedzenia z przewodnikiem wystawy stałej Muzeum Marynarki Wojennej lub ekspozycji „Gdynia Dzieło Otwarte” Muzeum Miasta Gdyni)

Sesja III – Edukacja historyczna
15.00 – 15.20 – Teresa Patsidis (Muzeum Piaśnickie) – Koncepcja edukacji historycznej realizowana przez Muzeum Piaśnickie w Wejherowie i stosowane narzędzia edukacyjne
15.20 – 15.40 – Krzysztof Wygnał (Muzeum Marynarki Wojennej) – Obrona Wybrzeża 1939 r. w edukacji muzealnej Muzeum Marynarki Wojennej
15.40 – 16.00 – Kamil Rutecki (Muzeum II Wojny Światowej) – Edukacja dla najmłodszych „Westerplatte – znajdź klucz do historii”
16.00 – 16.20 – Paweł Bloch (Alternatywny Cypel) – Żywa historia w alternatywnych działaniach popularyzujących Obronę Wybrzeża w Helu
16.20 – 16.40 – dyskusja i zakończenie konferencji

Wszystkich zainteresowanych tematyką zapraszamy do wysłuchania referatów i udziału w dyskusji przewidzianej po każdym z bloków tematycznych.
Obrady konferencyjne będą się toczyć w budynkach Muzeum Marynarki Wojennej i Muzeum Miasta Gdyni.