Rudowęglowiec „Sołdek” był pierwszym statkiem zbudowanym od podstaw w powojennej Polsce, nieco wcześniej na wodę spłynęła „Oliwa” dokończona na bazie porzuconego przez Niemców kadłuba.
Nowa jednostka została zwodowana 6 listopada 1948 roku, a jej nazwa uhonorowała Stanisława Sołdka, zgodnie z ówczesnym duchem czasów uznanego za przodownika pracy.
S/s „Sołdek” pływał prawie trzydzieści lat
Parowy i poczciwy „Sołdek” już wtedy był daleki od nowoczesności, ale doświadczenia zdobyte przy jego budowie i kolejnych jednostek z tej serii wydały potem znakomite owoce – Stocznia Gdańska stała się jednym z największych ośrodków budownictwa okrętowego na świecie!
Więcej o budowie zasłużonego rudowęglowca w artykule „Sołdek był pierwszy”
Parowiec pływał przez kolejnych trzydzieści lat, w tym czasie odbył 1476 rejsów, przewiózł ok. 3,5 mln ton ładunku i zawinął do ponad 60 portów rozsianych wzdłuż wybrzeży Bałtyku, Morza Północnego i Kanału La Manche.
Ostatni rejs odbył się w grudniu 1980 roku, pod koniec tego miesiąca nastąpiło opuszczenie bandery i przekazanie statku na rzecz Muzeum Narodowego w Szczecinie. Tamtejszym muzealnikom zabrakło jednak pomysłu na sensowne wykorzystanie zasłużonej jednostki i po pewnych decyzyjnych zawirowaniach statek ostatecznie trafił pod opiekę Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku.
17 lipca 1985 roku s/s „Sołdek” rozpoczął służbę muzealną.
Największy remont „Sołdka” od 35 lat
Muzealna służba też ma swoją specyfikę i nie wyklucza statku z regulacji dotyczących bezpieczeństwa, dlatego raz na 10 lat „Sołdek” musi przejść przez zaawansowane badania techniczne prowadzone również w stoczniowym doku.
Ostatni przegląd połączony z remontem jednostka przeszła 10 lat temu, w tym roku zapowiedziano przeprowadzenie najszerszego zakresu prac remontowych od rozpoczęcia muzealnej służby.
17 października 2020 r. „Sołdek” w asyście pchaczy „Nosorożec G-01” i „Nosorożec G-02” został przeholowany do Gdańskiej Stoczni Remontowej i następnie wprowadzony do doku. Prace będą trwać miesiąc i obejmą wymianę fragmentów blach poszycia, konstrukcji oraz nitów. Spore zmiany zajdą wewnątrz statku, bo oprócz montażu nowej instalacji elektrycznej do muzealnych zadań zostanie też dostosowana ładownia nr 2, zatem placówka zyska dodatkowe 150 m² wystawienniczej powierzchni.
Podczas dotychczasowych remontów odnajdywano też przemytnicze skrytki z ukrytymi papierosami i butelkami alkoholu, może i tym razem parowiec uchyli jakiegoś sekretu z czasów Polski Ludowej…
Muzealny „Sołdek” wkrótce wróci na Motławę i zajmie tradycyjne miejsce przy nabrzeżu Ołowianki, ale na możliwość zwiedzania zasłużonego statku przyjdzie jeszcze długo poczekać.
Nowa wystawa stała „Sołdek i jego czasy”
Skąd taka zwłoka w udostępnieniu statku do zwiedzania? Do września 2021 roku trwać będzie przygotowanie nowej wystawy stałej, która emocjonalnie przedstawi historię polskiego budownictwa okrętowego, ponadto ówczesne realia polityczne, społeczne i gospodarcze.
Tematyka jest niezwykle ciekawa, po zniszczeniach II wojny światowej i późniejszej zorganizowanej grabieży na rzecz Związku Radzieckiego – w zadziwiająco krótkim czasie nastąpiła odbudowa stoczniowego potencjału i następnie rozkwit polskiego budownictwa okrętowego. O takich postaciach jak prof. Jerzy Doerffer, inż. Zygmunt Choreń i wielu innych należy opowiadać i przypominać bez końca.
Wystawa opowie też o ludziach zawodowo związanych z „Sołdkiem” – konstruktorach, traserach, kapitanach i oficerach. Wśród zwykłych marynarzy inspiracji też znaleźć można sporo, bo na przykład taki Marian Kielec na opisywanym rudowęglowcu pracował jako pomocnik palacza, a w sezonie 1962/63 w barwach szczecińskiej Pogoni został najlepszym strzelcem piłkarskiej ekstraklasy!
Możliwości dostosowania „Sołdka” do obsługi osób niepełnosprawnych ze zrozumiałych przyczyn są bardzo ograniczone, dlatego w holu siedziby głównej powstanie zaawansowane stanowisko multimedialne z widokiem na statek, a dzięki okularom 3D możliwe będzie wirtualne zwiedzanie wnętrz jednostki i nowej wystawy stałej.
Projekt „2 statki – wspólne morze. Sołdek i Vityaz: dziedzictwo morskie Polski i Rosji
Organizacja nowej wystawy odbędzie się w ramach projektu wspomnianego w powyższym śródtytule, do tego wykorzystane zostanie dofinansowanie ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Celem tego projektu jest ratowanie dziedzictwa historycznego oraz promocja kultury lokalnej regionów transgranicznych poprzez zachowanie statków „Sołdek” i „Vityaz”.
Druga wymieniona jednostka została zbudowana w 1939 roku w Bremie i pod nazwą „Mars” służyła podczas II wojny światowej w składzie niemieckiej Kriegsmarine. Po wojnie statek został przekazany ZSRR i od 1949 roku służył jako jednostka badawcza.
Vityaz odbył 65 wypraw naukowych, a w sierpniu 1957 roku przeprowadził pomiary głębokości Rowu Mariańskiego.
Od 1982 roku pełni funkcje muzealne, najpierw w Leningradzie, a potem w położonym bliżej Gdańska Kaliningradzie.
We wspomniany projekt zaangażowało się Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku oraz Muzeum Światowego Oceanu i Bałtycki Federalny Uniwersytet im. Immanuela Kanta z Kaliningradu.
Wiosną 2021 roku w ramach tego projektu zostanie zorganizowany plener w Kaliningradzie, w którym artyści z Polski i Rosji podejmą próbę artystycznego spojrzenia na na tożsamość i dziedzictwo regionu bałtyckiego. Z przedstawionych prac powstaną wystawy czasowe w Gdańsku i Kaliningradzie.
Zatem z z remontu poczciwego parowca wyrasta mnóstwo ciekawych wątków i tematów…
