Pomnik upamiętnia Marię Konopnicką, polską pisarkę i patriotkę, wybitnie zaangażowaną w obronę polskiej kultury na rozbiorowych obszarach. Pisarka odwiedziła Gdańsk u schyłku życia (1906 r.), przez miesiąc mieszkała w domu Elżbiety Bütner przy Targu Węglowym 11. Podczas pobytu znalazła inspirację do napisania krótkiej noweli o tytule „W Gdańsku”.
Związki Marii Konopnickiej z Gdańskiem
Związków pisarki z nadmotławskim miastem jest więcej, do dzisiaj na przykład z ratuszowego carillonu odgrywana jest melodia słynnej „Roty”. Napisane przez Marię Konopnicką słowa tego utworu przywracały swego czasu Polakom wiarę w siebie i przyszłość.
Pomnik ustawiono w 1977 roku z inicjatywy spółdzielni zrzeszonych w „Cepelii”. Posąg powstał w pracowni Franciszka Duszenki, znanego z zaangażowania przy odbudowie Gdańska i przede wszystkim z opracowania koncepcji Pomnika Obrońców Wybrzeża z Westerplatte. Upamiętnienie Marii Konopnickiej podkreślało w pewien sposób polskie prawa do miasta Gdańska.
Przez wiele lat pomnik trwał w stanie zapomnienia, zaniedbania i nieprawdopodobnego zabrudzenia. W lipcu 2013 roku z inicjatywy miłośników Gdańska posąg został dokładnie umyty, ta społeczna akcja zrodziła pytania o jakość funkcjonowania komunalnej spółki Zarząd Dróg i Zieleni, odpowiedzialnej za utrzymanie pomników w należytym stanie.
