Przyroda

Park Jaśkowej Doliny

InfoGdansk
28 lutego, 2020
Zdjęcie: Malownicza leśniczówka powstała według projektu Paula Puchmüllera.

Przed długie dekady tylko miłośnicy Wrzeszcza i znawcy gdańskiej historii potrafili prawidłowo zlokalizować obszar opisywanego parku.

Pomimo dziejowych zawirowań okolica była przez wiele dziesięcioleci popularną przestrzenią odpoczynku, spacerów i dłuższych wędrówek. Ale po kolei…

Jeden z pierwszych publicznych parków w Europie!

Dzieje parku sięgają początku XIX stulecia, gdy z inicjatywy gdańskiego kupca Johannesa Labesa powstał rozległy i ciekawie zaaranżowany obszar ogrodowy. Ogród był też dostępny mieszkańcom i w tym sensie stał się jednym z pierwszych parków publicznych w Europie! Na cześć hojnego kupca używano nazwy „Johannisberg”, którą początkowo określano wzniesienie u krańca obecnej ulicy Sobótka, potem cały rozległy obszar parkowy.

W parku powstały ścieżki, trawniki, ciągi krzewnych nasadzeń, pojawiły się też altana, mostek i zegar słoneczny. Niestety niemal wszystko przepadło w ciągu krótkiego rozdziału napoleońskich dziejów.

Park został dotkliwie zdewastowany podczas oblężenia miasta z 1807 roku, dwa lata później zmarł Labes, złamany upadkiem świetnie do tej pory prosperujących interesów. Taka była cena narzuconej przez cesarza Napoleona „blokady kontynentalnej”. Ekonomiczna wojna miała rzucić upartą Anglię na kolana, nie rzuciła, przyniosła za to problemy gospodarcze większości krajów z francuskiej orbity wpływów.

Pozbawiony właścicielskiej opieki park szybko popadł w stan zdziczenia, do akcji wkroczyli też lokalni mieszkańcy-szabrownicy, którzy z uporem godnym lepszej sprawy wycinali parkowy drzewostan!

Park Ludowy przy Jaśkowej Dolinie

Do odnowienia parkowych funkcji przystąpiono w 1832 roku, w pracach zaangażowani byli m.in pruscy urzędnicy: gubernator wojskowy Jacob Friedrich Rüchel von Kleist, gdański nadburmistrz Joachim Heinrich von Weickhmann i skarbnik miejski Wilhelm Ferdinand Zernecke. Przebieg prac był nadzorowany przez kapitanów Lenza i von Winterfelda. Wspomniane postacie zostały potem upamiętnione nazwami charakterystycznych części parkowych.

Prace przy rewitalizacji dawnego parku Labesa trwały do 1837 roku, w ich rezultacie powstał tak zwany Volkspark (Park Ludowy), jeden z pierwszych takich w Europie. Tym pionierskim przedsięwzięciem pokazano, że o rozwój rekreacyjnych terenów trzeba w coraz większych miastach dbać i zabiegać.

Po 1837 roku rozpoczęto parkowe zagospodarowanie obszarów po drugiej stronie Jaśkowej Doliny.

Częścią parku stała sie też rozległa tzw. Łąka Festynowa (Fest-Wiese), w jej przestrzeni odbywały się turnieje, festyny i inne imprezy o charakterze plenerowym.

Tak powstało rozległe i wielce przemyślane założenie parkowe, w powojennym Gdańsku na taką inwestycję przyszło czekać aż do początku XXI wieku, bo dopiero dzięki aranżacji Parku Reagana miasto zyskało nową i porównywalną przestrzeń parkową.

We wspomnianej części festynowej zachował się rozłożysty dąb posadzony w 50. rocznicę bitwy pod Lipskiem, pod drzewem nadal leży spory kamień z okolicznościowym napisem. W ciągu pięciu zaledwie dekad zmieniła się lokalna narracja historyczna, w 1815 roku władze Gdańska nie chciały powrotu administracji pruskiej, niespełna pięćdziesiąt lat później pruskim żołnierzom stawiano pomniki…

W ówczesnym Parku Jaśkowej Doliny używano ciekawego nazewnictwa. Wzgórze Królewskie (Königshöhe) nawiązywało do króla Fryderyka Wilhelma III, inne nazwy upamiętniały postacie zasłużone dla tego miejsca i szerzej miasta Gdańska, stąd 'Polana Labesa”, „Polana Zerneckego”, „Weickmanna”, „Rüchel von Kleista; wzgórza: „Leopolda von Wintera”, „Mikołaja Kopernika” i „Jana Heweliusza”.

U stóp Wzgórza Kopernika co roku organizowano festyny dla osób związanych z branżą drukarską. W latach 80-tych XIX stulecia powstał domek leśniczówki, którego alpejska forma zachwyca do dzisiaj.

Niejako w odpowiedzi na powstanie sopockiej sceny plenerowej (znanej jako Opera Leśna), w 1911 roku u stóp Wzgórza Wintera działać zaczął Teatr Leśny, placówka z przerwami funkcjonuje do czasów obecnych.

Rewitalizacja Parku Jaśkowej Doliny

Po II wojnie światowej zaniechano pielęgnacji parku, obszar nadał był publicznym miejscem rekreacji, ale szybko uległ zdziczeniu. Zabrakło wyobraźni i umiejętności wykorzystania zawartego w okolicy potencjału.

Obecnie historyczny układ parkowy jest nieczytelny, jego obszar rozcina ulica Jaśkowa Dolina, kiedyś przepiękny ciąg willowo-spacerowy, obecnie przeciążona ruchem samochodowym ulica. Jej przekroczenie po pasach pieszego przejścia (!) wymaga refleksu, koncentracji i sporej odwagi.

Zobacz również: Piknik w stylu EKO – jak się do niego przygotować?

Dopiero w latach 90-tych coś w tym ciekawym miejscu drgnęło… Najpierw reaktywowano Teatr Leśny, spacerowiczów ponownie zaczął pozdrawiać posąg Gutenberga, pojawiły się też malowniczo zawieszone mostki…

Kilka lat temu przy skrzyżowaniu z ul. Eugeniusza Romera powstał Jaśkowy Zakątek – starannie opracowana i zaaranżowana przestrzeń nad stawem i przepływającym przez niego Jaśkowym Potokiem.
W tym urządzonym ze społecznej inicjatywy obszarze ciekawe kompozycje roślinne, kamienna altana, posąg Fortuny, ławki i ścieżki spacerowe.

W czerwcu 2018 roku w ramach projektu „Spojrzenie na Gdańsk” powstał kolejny punkt widokowy, zlokalizowany na opisywanym obszarze parkowym. Ze szczytu wzgórza za dawną siedzibą TVP podziwiać można zabudowę Wrzeszcza, Zaspy, Brzeźna i akwen Zatoki Gdańskiej.

Natomiast Sobótkowe Święto Jaśkowej Doliny nawiązuje do organizowanych tu kiedyś festynów i imprez plenerowych. Sobótkowe święta gromadziły kiedyś nawet po trzydzieści tysięcy mieszkańców Gdańska.

Park odrodził się w świadomości lokalnych mieszkańców, jednak w najbliższej przyszłości nie zanosi się na szerzej zakrojoną rewitalizację tego obszaru. Natomiast odwiedzić opisane miejsce naprawdę warto, okolica Jaśkowej Doliny rzeczywiście ożywia wyobraźnię i nie pozwala o sobie zapomnieć…

Galeria Park Jaśkowej Doliny - fotografie