O planach pomnikowego upamiętniania Antoniego Abrahama mówiło się już w okresie międzywojennym, wybitnie zasłużony działacz został wtedy uhonorowany tablicą pamiątkową, którą do dzisiaj można oglądać na skromnym budynku przy ul. Starowiejskiej 30. Nieprzypadkowo właśnie tam, bo w tym domu Antoni Abraham spędził ostatnie trzy lata swojego barwnego i pełnego patriotycznego zaangażowania życia.
Idea budowy pomnika wróciła dopiero kilkadziesiąt lat później, z taką inicjatywą wystąpili działacze skupieni w gdyńskim oddziale Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.
Antoni Abraham – niestrudzony kaszubski działacz i patriota
Antoni Abraham przez wiele lat zabiegał o podtrzymanie polskości Pomorza Gdańskiego. Łatwo nie było, co prawda na początku XX wieku nieco zelżał germanizacyjny nacisk, ale idea odbudowy polskiej niepodległości była mglista i daleka.
Antoni Abraham pracował między innymi jako komiwojażer firmy Singer und Neidlinger, z tego powodu docierał w nawet najbardziej odległe zakątki regionu kaszubskiego. Zawodową mobilność łączył z działalnością patriotyczną, kaszubski działacz zakładał kolejne towarzystwa ludowe, kolportował polskojęzyczną „Gazetę Gdańską” i płomiennie przemawiał na zwoływanych przez siebie wiecach i naradach.
Zatem wytrwała i nader skuteczna działalność patriotyczna i to pomimo wyjątkowo skromnego wykształcenia. Antoni Abraham ukończył zaledwie jednoklasową szkołę ludową w Mechowie oraz czteroklasową szkołę w Leśniewie. Resztę uzupełnił lekturą polskich książek i gazet, znajomością z innymi działaczami-patriotami oraz własnym, pełnym patriotycznego żaru, zaangażowaniem.
Ze względu na niesolidność niemieckiego kontrahenta Antoni Abraham popadł w poważne problemy finansowe, nie zrezygnował jednak z patriotycznie ukierunkowanej działalności. Z wielkim zaangażowaniem podkreślał związki Kaszub z polskością, a po zakończeniu I wojny światowej propagował włączenie Pomorza Gdańskiego w granice mozolnie odbudowywanej Rzeczypospolitej.
Zobacz też – Gdańsk – znajdź idealne miejsce na Twoją konferencję!
Nieprzypadkowo więc powierzono mu odpowiedzialną funkcję delegata na konferencję pokojową w Paryżu, podczas której dyskutowano o kształcie Europy po zakończeniu I wojny światowej.
Ostatnie trzy lata życia niestrudzony działacz spędził w Gdyni. Przy ulicy Starowiejskiej 30 znajduje się tak zwany Domek Abrahama, w którym kaszubski patriota zmarł 23 czerwca 1923 roku.
Pomnik „Króla Kaszubów” Antoniego Abrahama
Antoni Abraham zyskał wielki szacunek i poważanie, ze względu na zasługi i legendarną wytrwałość wyróżniony został zaszczytnym mianem „Króla Kaszubów”.
W latach 90-tych ubiegłego stulecia koncepcję pomnikowego upamiętnienia tej postaci zaproponowali gdyńscy działacze Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Pomysł zyskał poparcie ówczesnej prezydent pani Franciszki Cegielskiej.
Kamień węgielny pod budowę pomnika został wmurowany 22 czerwca 1996 roku, gdy pod wielkim głazem z informacyjną tablicą uroczyście umieszczono tubę z okolicznościowym aktem erekcyjnym. Kolejne lata upłynęły pod znakiem gromadzenia funduszy, inicjatywę wsparł między innymi wybitnie zasłużony ksiądz Hilary Jastak.
Pomnik Antoniego Abrahama został odsłonięty 23 czerwca 2001 roku, zatem w 78 rocznicę śmierci „Króla Kaszubów”. Ceremonia była bardzo rozbudowana i objęła między innymi uroczystości przy grobie Antoniego i Matyldy Abrahamów przy oksywskim kościele św. Michała. W uroczystości odsłonięcia pomnika udział wzięli działacze Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, gdyńscy urzędnicy i krajowi politycy. Poświęcenia monumentu dokonał ks. abp Tadeusz Gocłowski. W drugiej części odbyła się impreza plenerowa z prezentacją bogactwa kaszubskiego folkloru.
Czterometrowej wysokości pomnik ciekawie akcentuje przestrzeń Placu Kaszubskiego i przypomina o niełatwej drodze do polskości Gdyni i całego Pomorza Gdańskiego. Warto też dodać – Antoni Abraham popierał budowę portu gdyńskiego, co w ówczesnych lokalnych, specyficznych uwarunkowaniach wcale nie było takie powszechne i oczywiste.
Wyrazisty posąg przedstawia „Króla Kaszubów” w wypełnionej energią postawie, z nieodłączną książką w dłoni.
Na pomnikowym cokole odczytać można napis „ANTONI ABRAHAM/1869-1923/SYN ZIEMI KASZUBSKIEJ/BOJOWNIK O JEJ POLSKOŚĆ”, a z drugiej strony – „NI MA KASZĔB BEZ PÓLONII A BEZ KASZĔB PÓLSZCZI” autorstwa Hieronima Derdowskiego.
W tylną ścianę cokołu wmurowano tubę z aktem erekcyjnym z 1996 roku, uzupełnionym aneksem z dnia odsłonięcia pomnika.
Pomnik powstał według artystycznej wizji Stanisława Szwechowicza, którego inne pomnikowe prace zobaczyć można w wielu miejscowościach Pomorza Gdańskiego.
W położonym niedaleko Pucku znajdują się aż trzy jego pomnikowe prace – popiersie generała Józefa Hallera, Ławeczka Mariusza Zaruskiego oraz Pucka Ławeczka Herbowa. Natomiast nad gdańską Motławą zobaczyć można upamiętnienie komandora Tadeusza Ziółkowskiego – wybitnego działacza polskiego z okresu Wolnego Miasta Gdańska.
Plac Kaszubski w Gdyni
W interesującej przestrzeni Placu Kaszubskiego znajduje się też ciekawa Ławka Kaszubów – upamiętnienie małżeństwa Jakuba i Elżbiety Scheibów, więcej o tym ławeczkowym pomniku przeczytać można w naszym osobnym wpisie.
W Muzeum Miasta Gdyni zobaczyć można tabakierę Antoniego Abrahama, podarowaną placówce przez księdza Hilarego Jastaka. Wspomniany duchowny też został upamiętniony pomnikiem, w gdyńskiej przestrzeni ważnych osobowych i historycznych nawiązań rzeczywiście nie brakuje.
