Na terenie Helu zachowało się sporo miejsc związanych z wojną obronną z 1939 roku. Ważnych upamiętnień też nie brakuje.
Obrona Półwyspu Helskiego trwała do 2 października, ten wąski obszar był więc najdłużej bronioną placówką lądową w zaatakowanej z wielu stron Rzeczypospolitej.
Mogiła Obrońców Helu
Jedno z takich upamiętnień zobaczyć można na terenie Cmentarza Komunalnego. Trafić nietrudno, nekropolia znajduje się przy ulicy Dworcowej, zatem przy głównej arterii komunikacyjnej Półwyspu Helskiego.
Pomnikowa mogiłę łatwo też odnaleźć. Po wejściu na cmentarz należy iść prosto, po przejściu niespełna stu metrów mogiła będzie widoczna po stronie lewej.
Pierwsza pomnikowa mogiła powstała w tym miejscu w 1959 roku, zatem w 20. rocznicę obrony Półwyspu Helskiego. Pomnik wyróżniał się piastowskim orłem zrywającym się do lotu.
Upamiętnienie powstało według koncepcji kmdr. ppor. Zbigniewa Litwina oraz kmdr. ppor. Stanisława Hańczy – oficerów helskiego garnizonu.
W mogile spoczywają szczątki 31 helskich obrońców. Większość z nich (27) rozpoznano z imienia, nazwiska i stopnia wojskowego. W mogile złożono też szczątki 4 nierozpoznanych żołnierzy.
Honorowi Obywatele Miasta Helu
W jakich okolicznościach Mogiła Obrońców Helu została rozbudowana? Wielka w tym zasługa działaczy i działaczek Koła nr 3 Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego w Helu.
Na początku XXI stulecia z inicjatywy wspomnianego Koła zaproponowano nadanie poległym i pochowanym w mogile żołnierzom tytułu Honorowych Obywateli Miasta Helu. Udało się dopiero za drugim podejściem. W sierpniu 2004 roku Rada Miasta Helu podjęła uchwałę o przyznaniu poległym pochowanym w mogile i wymienionym z imienia i nazwisk honorowego tytułu.
Stąd też decyzja o zmianie kształtu mogiły, uporządkowaniu otoczenia i aktualizacji treści. Prace przeprowadzono w latach 2005-2007 i zakończono krótko przed 68. rocznicą zakończenia obrony Półwyspu Helskiego. Wielkim zaangażowaniem wykazało się wspomniane Koło z ówczesnym sekretarzem kmdr. por. Eugeniuszem Konarskim na czele.
Na rozbudowanej mogile zobaczyć więc można krzyż, owalną czarną tablicę z marynarskim orłem, mosiężną tablicę z nazwiskami poległych obrońców oraz barwną tablicę informująca o przyznaniu obrońcom tytułu Honorowych Obywateli Miasta Helu.
Obrona Helu w 1939 roiku
Obrona Półwyspu Helskiego trwała 32 dni, zatem przez cały wrzesień do początku października 1939 roku. Wojska niemieckie odcięły półwysep już 12 września, hitlerowskie dowództwo nie zaryzykowało jednak frontalnego ataku na dobrze umocnione polskie pozycje. Półwysep był więc blokowany, bombardowany z powietrza i ostrzeliwany przez niemieckie okręty operujące na akwenie Zatoki Gdańskiej.
Nie brakowało wątków dramatycznych, takim było na przykład zatopienie OORP „Wicher” i „Gryf” przez niemieckie bombowce, kolejnym pojedynek baterii im. H. Laskowskiego z dwoma pancernikami Kriegsmarine.
Miejsca związane z obroną Półwyspu Helskiego są dobrze oznaczone i opisane. Wiele z nich łączy Szlak Fortyfikacji Helskich.
