Oliwski kościół św. Jakuba powstał w XIV wieku na potrzeby tutejszej ludności. Budowę zainicjowali i sfinansowali cystersi, których reguła nie pozwalała na obecność wiernych w klasztornym kościele.
Przy niewielkiej świątyni założono cmentarz, na którym w 1308 roku pochowano ofiary krzyżackiej „odsieczy”.
Odbudowa kościoła św. Jakuba
Skromny kościół poważnie ucierpiał podczas zmagań między Rzeczpospolitą a zbuntowanym Gdańskiem. W 1577 roku klasztorne posiadłości zostały zdewastowane przez rozjuszonych mieszczan.
Zobacz też – Sąd królewski ogłosił banicję miasta Gdańska
Do odbudowy przystąpiono kilkanaście lat później. Prace budowlane wykonano niezbyt starannie, bo w 1637 roku pośpiesznie naprawiano zagrożone zawaleniem mury kościoła. Na początku XVIII stulecia dobudowano wieżę, na jej szczycie zobaczyć można wiatrowskaz z datą 1709.
Likwidacja cysterskiego klasztoru
W 1833 roku zmienił się gospodarz świątyni. W związku z likwidacją cysterskiego opactwa kościół poklasztorny objęli katoliccy księża diecezjalni, a kościół św. Jakuba przyznano protestantom.
Luteranie wykorzystywali świątynię do 1920 roku, gdy w pobliżu zakończono budowę kościoła Pojednania (Versöhnungkirche) przy obecnej ulicy Leśnej. Ten przybytek działa od kilkudziesięciu lat jako kościół Matki Bożej Królowej Korony Polskiej.
Od 1946 roku świątynia św. Jakuba jako tzw. kościół rektoralny należy do parafii Trójcy Świętej.
Oliwski kościół św. Jakuba zaskakuje niewielkimi rozmiarami
Kościół zaskakuje niewielkimi rozmiarami, bo długość świątyni wynosi zaledwie 28 metrów.
Z dawnego wyposażenia zachowały się rokokowe elementy wystroju: ambona, konfesjonał i bogato zdobiony ołtarz. W górnej części ołtarza znajduje się obraz Zmartwychwstania, po bokach widoczne figury Adama i Ewy. Warto też zwrócić uwagę na płyty nagrobne, jedna z nich upamiętnia Johanna van der Linde, zmarłego w 1646 roku pułkownika wojsk królewskich.
W szczycie wschodnim zobaczyć można kartusz herbowy z czasów opata Jacka Rybińskiego.
Niewielki kościółek odgrywa ważną rolę w duchowym życiu Gdańska, w odprawianych tu o godz. 20.00 niedzielnych mszach św. chętnie uczestniczy trójmiejska młodzież akademicka.
W pobliżu opisywanej świątyni znajduje się Katedra Oliwska ze słynnym instrumentem organowym. Nieco dalej Park Oliwski – uznawany na najładniejsze założenie parkowe w Gdańsku.
Spacerując w przeciwnym kierunku można dojść na szczyt Wzgórza Pachołek z wartą uwagi wieżą widokową.
