Wybitny zabytek średniowiecznej techniki, ten przekop o długości 13,5 km prowadzi wody Raduni wzdłuż krawędzi wysoczyzny morenowej i następnie przez obszary miasta Gdańska. Początkowo kanał uchodził bezpośrednio do Wisły, po przebudowie z XVII stulecia jego wody zasilają nurt Motławy.
Krzyżacka inicjatywa
Kanał Raduni powstał z inicjatywy komtura krzyżackiego Jordana von Vehren, prace przeprowadzono w latach 1338-1356. W gdańskich dziejach Krzyżacy odegrali ciekawą i niejednoznaczną rolę. Najpierw zniszczyli działającą na prawie lubeckim osadę, potem przez realizację kluczowych i bardzo udanych inwestycji, zapewnienie porządku prawnego i przeszło stuletniego okresu pokoju zapewnili miastu niespotykane wcześniej rozwój i stabilizację. Skończyło się zakonnym skostnienieniem, nadmiernym fiskalizmem i ostatecznym upadkiem krzyżackiej kontroli nad Gdańskiem.
Kanał Raduni był kluczową inwestycją krzyżackiej administracji – miasto zyskało dostęp do dobrej wody pitnej, z kanału zasilano miejskie i zamkowe fosy, bystry nurt napędzał liczne zakłady wykorzystujące siłę energii wodnej.
Przeprowadzenie kanału przez obszar Starego Miasta na długie wieki przesądziło o produkcyjnym charakterze tej części Gdańska, tam działały kuźnie, olejarnie, folusze i przede wszystkim Wielki Młyn – największy tego typu zakład w średniowiecznej Europie! W okolicy obecnego Targu Rakowego powstał tzw. Wasserkunst – stacja pomp, dzięki której do miasta pod ciśnieniem tłoczono wodę pitną. Nieco dalej zbudowano akwedukt przeprowadzający wody raduńskiego kanału przez linię ziemnych fortyfikacji.
O znaczeniu krzyżackiej inwestycji świadczą późniejsze działania podejmowane przez wrogie armie, niemal każde oblężenie Gdańska (było ich w historii niemało) zaczynano od zablokowania nurtu kanału.
W 2 poł. XIX wieku kanał utracił wcześniejsze znaczenie, energii dostarczały maszyny parowe, a dystrybucję wody pitnej przejęła nowoczesna sieć wodociągowa. Wzdłuż kanału zaczęły wyrastać całe ciągi mieszkaniowej zabudowy. Z kamienic niemal bezpośrednio wsiadano do przycumowanych łódek, kanał nadal stanowił bardzo dogodny szlak komunikacyjny. Do tego przerzucone nad wodą mostki, momentami bardzo malownicze fragmenty miejskiej przestrzeni, stąd spotykane czasem skojarzenia z Wenecją czy Amsterdamem.
Kanał Raduni odegrał ważną rolę w historii miasta Gdańska
Obecnie Kanał Raduni jest zabytkiem o nieczytelnej historii i funkcjonalności, warto jednak pamiętać o wielkim znaczeniu tej średniowiecznej inwestycji w historii miasta Gdańska. W lipcu 2001 roku (9 VII) wyszły na jaw wieloletnie zaniedbania w utrzymaniu przeciwpowodziowej infrastruktury. Opisywany kanał też odegrał w tym rolę… W ciągu 8 godzin odnotowano 180% miesięcznej normy opadów deszczu. W kanale o przepustowości 25 m³/s nastąpił przepływ 125 m³/s. Zaniedbane wały tego nie wytrzymały, na wysokości ulicy Gościnnej nastąpiło przelanie i dewastacja znacznej części Oruni, Lipców i Św. Wojciecha.
Zobacz też – Jak wybrać odpowiedni model moskitiery na okno?
Kanał Raduni to nietypowy zabytek, wytrwałym turystom proponujemy spacer wzdłuż tej średniowiecznej konstrukcji. Na trasie sporo ciekawych miejsc i obiektów: Park Oruński, kościół św. Ignacego, Sanktuarium św. Wojciecha…
