Dzieje lęborskiej placówki muzealnej sięgają początków XX wieku, gdy zbiory były prezentowane na korytarzach miejskiego ratusza. Wybitną rolę w rozwoju lokalnego muzealnictwa odegrał Edward Stielow, który jako dyrektor Powiatowego Urzędu Opieki Społecznej angażował się też w sprawy lokalnej nauki i kultury. Z jego inicjatywy zbiory zostały w 1925 roku przeniesione do budynku Starostwa Powiatowego i tam były wystawiane do czasów II wojny światowej.
W trakcie wojny znaczną część muzealnej kolekcji wywieziono do Niemiec, sporo eksponatów przepadło wiosną 1945 roku wskutek wpisanych w tzw. wyzwolenie grabieży i dewastacji. Niektóre trafiły na śmietnik, inne z kolei ozdobiły biura lokalnych urzędników. Do uratowania resztek lęborskiego zbioru przyczyniła się współpraca wspomnianego Edwarda Stielowa z Józefem Mularczykiem. Ten powiatowy urzędnik doskonale rozumiał znaczenie kultury i konieczność zachowania muzealnej kolekcji dla miasta i związanych z nim przyszłych pokoleń.
Już w 1946 roku część zbiorów udostępniono w kamienicy mieszczańskiej przy ul. Młynarskiej 14-15. Okazały budynek do końca wojny należał do kupieckiej rodziny Nipkow, z której wywodził się wybitny naukowiec i wynalazca, do dorobku i działalności tej postaci nawiązuje osobna wystawa.
Pod koniec lat 40-tych Józef Mularczyk wybronił lęborskie zbiory przed przeniesieniem do Warszawy.
Latem 1952 roku zwiedzającym udostępniono pierwszą wystawę stałą „Archeologia powiatu lęborskiego”. Przez kolejnych kilkanaście lat placówka funkcjonowała w strukturach Muzeum Pomorskiego w Gdańsku, a od 1964 roku jako muzeum finansowane z budżetu lokalnego.
Muzeum w Lęborku – wystawy
Główna siedziba opisywanego muzeum znajduje się we wspomnianej kamienicy przy ul. Młynarskiej 14-15, w bliskim sąsiedztwie pokrzyżackiego zamku. Do muzeum należą też dwie baszty z dawnego systemu miejskich fortyfikacji: baszta nr 24 przy ul. Derdowskiego oraz baszta nr 27 przy ul. Basztowej, zwiedzanie tych obiektów jest możliwe po wcześniejszym uzgodnieniu.
W kamienicy mieszczańskiej kilka ciekawych tematycznych wystaw stałych.
Wystawa archeologiczna „Odkrywanie przeszłości” to ciekawa kolekcja eksponatów pozyskanych w okresie przedwojennym i dotyczących najstarszych dziejów ziemi lęborskiej. Wśród znalezisk sporo przedmiotów codziennego użytku: naczyń glinianych, narzędzi kamiennych czy też ozdób. Na szczególną uwagę zasługuje kolekcja popielnic twarzowych związanych z dawnym obrządkiem pogrzebowym. Do tej tematyki nawiązuje też rekonstrukcja grobu skrzynkowego.
Natomiast wystawa „Historia i sztuka dawna” to chronologiczna prezentacja historii Lęborka i okolic od czasów wczesnego średniowiecza, poprzez administracyjny rozkwit miasta za rządów Zakonu Krzyżackiego, przynależność do księstwa zachodniopomorskiego aż po XX stulecie. Do zawirowań dziejowych ciekawie nawiązuje wnętrze kuchenno-jadalne, gdzie obok typowo kredensu pomorskiego widać wileńskie kilimy. Ciekawa też wystawa numizmatyczna, której najważniejszą częścią jest tzw. Skarb Lęborski znaleziony w 1970 roku podczas rozbiórki kamienicy przy ul. Staromiejskiej.
Osobna ekspozycja dotyczy postaci i dorobku Paula Nipkowa, którego naukowe dociekania dotyczyły problemu przesyłu obrazu na odległość. Opatentowane przez niego urządzenie przeszło do historii jako tzw. tarcza Nipkowa. Z jej użyciem amerykański wynalazca Charles Francis Jenkins na początku lat dwudziestych przesłał obraz prezydenta Stanów Zjednoczonych Warrena Gamaliela Hardinga z Waszyngtonu do Filadelfii na odległość ok. 200 km. W tej części również prezentacja innych naukowców zasłużonych w badaniu zarysowanej tematyki oraz archaiczne odbiorniki radiowe i telewizyjne.
W muzeum również kolekcja prac Alfreda Lubockiego – związanego z regionem artysty ludowego.
Na ostatnim piętrze kamienicy działa Galeria „Strome Schody”, w której organizowane są ciekawe wystawy dotyczące m.in. malarstwa i grafiki. W galerii były prezentowane prace Władysława Hasiora, Kiejstuta Bereźnickiego, Włodzimierza Łajminga, czy tez Güntera Grassa – urodzonego w Gdańsku laureata literackiej Nagrody Nobla. Przy muzeum działają też „Lęborskie Bractwo Historyczne” oraz „Koło Numizmatyczne”.
