Siedmiodniowa obrona Westerplatte stała się jednym z najważniejszych symboli początku II wojny światowej, zmagania o polską placówkę były szeroko komentowane jeszcze w trakcie trwania wojny obronnej we wrześniu 1939 roku.
W trakcie powojennych dziesięcioleci osobowe zasługi obrońców były na wiele sposobów marginalizowane, po zmianie systemu politycznego ich postacie były częściej przywoływane, niestety zazwyczaj w kontekście sensacji, nie popartych jednak źródłami i rzetelnymi badaniami historycznymi.
Znaków zapytania dotyczących Westerplatte nie brakowało, z wielu przyczyn przez całe powojenne dekady nie podjęto trudu wyjaśnień i odpowiedzi, tak jakby na rozjaśnieniu niektórych wątków pewnym kręgom nie zależało.
Podczas siedmiodniowej obrony poległo co najmniej 15 polskich obrońców. Gdzie i w jaki sposób zostali pochowani – przez wiele lat nie zaprzątano sobie tym ważnym tematem uwagi.
Odnalezieni po 80 latach. Poszukiwanie mogił obrońców Westerplatte
W trakcie tygodniowych walk najtrudniejszy był drugi dzień obrony, gdy Niemcy wezwali na pomoc eskadry Luftwaffe. W trakcie godzinnego nalotu kilkadziesiąt bombowców zrzuciło na wąski półwysep 258 bomb, w trafionej wartowni nr 5 poległa wtedy prawie cała załoga.
Kapitulacja Westerplatte nastąpiła późnym rankiem 7 września 1939 roku i stała się wydarzeniem medialnym nagłośnionym na terenie całej III Rzeszy.
Następnego dnia do pracy przystąpili polscy więźniowie, którzy przez kolejne miesiące porządkowali teren byłej Polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej. Polscy jeńcy zasypywali leje po bombach, usuwali niewypały, likwidowali zapory i ogrodzenia oraz rozbierali ocalałe budynki i obiekty. Pozyskane materiały wykorzystano między innymi przy rozbudowie niemieckiego obozu koncentracyjnego w Stutthofie, którego funkcjonowanie rozpoczęło się już drugiego dnia wojny.
Więźniowe zebrali też poległych obrońców i następnie pochowali w pobliżu rozbitej wartowni nr 5. Miejsce pochówku oznaczyli niewielkimi kopczykami, krzyżami i żołnierskimi rogatywkami, ale wkrótce potem z rozkazu niemieckich okupantów wszystkie oznakowania zostały usunięte, a ślady wskazujące na miejsce pochówku dokładnie zatarte.
W prowadzonych przez Muzeum II Wojny Światowej wieloetapowych badaniach archeologicznych udało się między innymi odnaleźć relikty zniszczonej wartowni nr 5 i pobliskiej wilii oficerskiej,
Znajomość lokalizacji tych obiektów stała się obiecującym punktem wyjścia w poszukiwaniu mogił poległych obrońców. Po dokładnej analizie wspomnień polskich żołnierzy oraz pracujących na Westerplatte jeńców cywilnych wytypowano niewielką polanę położoną na zachód od wspomnianych wartowni nr 5 i wilii oficerskiej, jednak wstępne poszukiwania z 2018 roku nie przyniosły rezultatu.
Po kapitulacji polskiego garnizonu teren Westerplatte chętnie odwiedzali niemieccy żołnierze, po analizie wykonanych przez nich (i zachowanych do dzisiaj) fotografii obszar poszukiwań zawężono do powierzchni 110 m², pomogła też znajomość lokalizacji obiektów odkrytych w trakcie wcześniejszych prac archeologicznych.
Kolejne prace poszukiwawcze rozpoczęły się we wrześniu 2019 roku i tym razem udało się odnaleźć groby poległych polskich żołnierzy. W trakcie dwumiesięcznych prac muzealni archeologowie odkryli pięć mogił ze szczątkami dziewięciu obrońców Westerplatte, przy pochowanych odnaleziono też sporo przedmiotów o wielkiej wartości historycznej i emocjonalnej.
Bez zbędnej zwłoki zainicjowano też poszukiwania żyjących krewnych poległych żołnierzy, dzięki genetycznym badaniom porównawczym udało się zidentyfikować szczątki sześciu odnalezionych obrońców Westerplatte. W pracach wykorzystano fachową pomoc Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie oraz Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku.
Tak więc po 80 latach zapomnienia szczątki poległych zostały odnalezione, mogiły odkryto zaledwie kilkanaście metrów od głównego ciągu spacerowego…
Obecnie trwają prace przy nowej aranżacji cmentarza wojskowego Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte, po ich zakończeniu obrońcy zostaną uroczyście pochowani 1 września 2022 roku. Natomiast szczątki dowódcy mjr. Henryka Sucharskiego tymczasowo znajdują się w krypcie w kościele św. Brygidy.
Odnalezieni obrońcy Westerplatte. Wystawa w Muzeum II Wojny Światowej
1 września 2021 roku odbył się wernisaż wystawy dotyczącej odnalezionych obrońców Polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Wystawę zobaczyć można na poziomie -3 Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
Każdemu odnalezionemu obrońcy poświęcono osobne stanowisko z biogramem postaci oraz prezentacją jednego ze znalezionych przy szczątkach zabytków.
Przed otwarciem wystawy zidentyfikowano sześciu znalezionych obrońców Westerplatte, trwają starania o rozpoznanie szczątków pozostałych trzech żołnierzy.
Na wystawie opisani zostali polegli obrońcy Westerplatte:
Plutonowy Adolf Petzelt (1906-1939);
Kapral Jan Gębura (1915-1939);
Kapral Bronisław Perucki (1915-1939);
Starszy strzelec Władysław Okrasa (1916-1939);
Legionista Józef Kita (1915-1939);
Starszy legionista Ignacy Zatorski (1915-1939);
Nierozpoznanych obrońców upamiętniają stanowiska z przedmiotami znalezionymi w miejscu pochówku.
W wernisażu wystawy udział między innymi wzięli krewni poległych obrońców Westerplatte – Ignacego Zatorskiego oraz Zygmunta Zięby.
„Kiedy się wypełniły dni… Pochówki polskich obrońców Westerplatte”;
Wystawa czasowa w Muzeum II Wojny Światowej;
plac Władysława Bartoszewskiego 1, 80-862 Gdańsk, poziom -3;
Wystawa do 31 grudnia 2021 r.
