InfoGdańsk

Przez wiele powojennych dekad temat dziedzictwa i jego znaczenia był nadużywany na potrzeby totalitarnej ideologii, być może z tej przyczyny zagadnienie jest obecnie niewłaściwie traktowane i zazwyczaj niedoceniane.

Dziedzictwo kulturalne odgrywa ogromną rolę w funkcjonowaniu państw i społeczeństw

Dziedzictwo jako dorobek kulturalny narodu, danej grupy społecznej czy dziejowej epoki to zasób o strategicznym znaczeniu, którego właściwe wykorzystanie pozytywnie dynamizuje relacje społeczne, kulturalne i gospodarcze.
Przykładem powojenna odbudowa zniszczonego centrum Gdańska – pełna determinacji próba odzyskania utraconego dziedzictwa, dzięki której nadmotławskie miasto jest obecnie jedną z najpopularniejszych destynacji turystycznych w Polsce! Można dyskutować o wierności tej powojennej odbudowy, ale przywrócenie zabytków gdańskiej przeszłości stało się magnesem przyciągającym odwiedzających z całego świata.

II wojna światowa była konfliktem o zgoła odmiennym charakterze, intencją agresorów nie były doraźne korzyści terytorialne czy polityczne, długoterminowym celem tego konfliktu było niszczenie całych narodów z ich duchowym i kulturalnym dorobkiem. Wystawa czasowa w Muzeum II Wojny Światowej dotyczy więc zarysowanej powyżej tematyki: znaczenia kultury w funkcjonowaniu państw i narodów, jej planowego niszczenia podczas wojny, wreszcie wytrwałych dążeń do odzyskania tego, co zostało utracone. To emocjonalna opowieść o odbudowie duchowego spoiwa, którego znaczenie w życiu społeczeństw jest o wiele większe, niż można by przypuszczać…

Straty kulturalne z czasów II wojny światowej były rzeczywiście ogromne, przepadło między innymi kilkanaście tysięcy cennych obrazów, 300 tysięcy grafik czy 50 tysięcy muzealnych rękopisów. Nie można też zapominać o celowej i zorganizowanej eksterminacji polskich elit społecznych – egzekucje w Piaśnicy, Palmirach czy sowieckich więzieniach były przecież świadomym i zaplanowanym niszczeniem twórczej warstwy polskiego społeczeństwa.

Walka o dziedzictwo kulturalne podczas II wojny światowej

Na wystawie merytoryczny zarys tematyki związanej z niszczeniem dziedzictwa, jego znaczeniem i ratowaniem po zakończeniu II wojny światowej. Ciekawym eksponatem uratowana rzeźba “Kobiety jerozolimskie”, po wybuchu wojny to średniowieczne dzieło zostało ewakuowane z Pelplina. Warto zwrócić uwagę na faksymile Biblii Jana Gutenberga ze zbiorów Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie. Na świecie zachowało się tylko 47 egzemplarzy tego wydania, polski eksponat został ewakuowany w 1939 roku i wrócił do kraju dwadzieścia lat później. I wreszcie popiersie Józefa Piłsudskiego z Brasławia, ukryte przed wkraczającą Armią Czerwoną i tym samym uratowane przed niechybnym zniszczeniem. Dopiero w 1991 roku Jan Klenowicz odnalazł rzeźbę i następnie przywiózł do Polski.

Ciekawa sekcja opowiada o działalności dr. Hansa Posse, który z polecenia Adolfa Hitlera penetrował i rabował zbiory w okupowanej Europie.

Z drugiej strony prezentacja zasłużonych osób i ich starań o odbudowę polskiego dorobku kulturalnego. Mundurowa kurtka nawiązuje do postaci prof. Karola Estreichera – wybitnego historyka sztuki, zaangażowanego w rewindykację zagrabionych polskich dzieł sztuki.

Wystawa przypomina też o postaci Stanisława Lorentza, również zasłużonego w powojennej restytucji polskiej kultury. Wspomniany profesor był też jednym z inicjatorów odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie, ale ze względu na solidarnościowe sympatie nie został zaproszony na uroczystość otwarcia tego zabytku. To pokazuje wielowymiarowość i ponadczasowość walki o zachowanie kulturowego dorobku i dziedzictwa…

W dniu otwarcia wystawy odbyło się spotkanie autorskie z dr Magdaleną Ogórek, tematyka dotyczyła jej książki “Lista Wächtera. Generał SS, który ograbił Kraków” – w tej brawurowo i odważnie napisanej pracy autorka porusza temat wojennej grabieży dóbr polskiej kultury i problemów z ich rewindykacją.