W Auli Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku zobaczyć można ważną wystawę dotyczącą postaci i dorobku Franciszka Duszeńki – znakomitego gdańskiego rzeźbiarza i pedagoga.
Wybitnemu artyście już wcześniej poświęcono kilka ekspozycji, ale na tej obecnej po raz pierwszy znalazły się rzeźbiarskie szkice, rysunki i notatki z pracowni profesora.
Franciszek Duszeńko – wybitny rzeźbiarz i pedagog
Wernisaż opisywanej wystawy odbył się 4 kwietnia, zatem dwa dni przed 100. rocznicą urodzin artysty. Franciszek Duszeńko urodził się 6 kwietnia 1925 roku w kresowym Gródku Jagiellońskim. W latach 1941-1944 studiował w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie. Działalność w strukturach Armii Krajowej zakończyła się aresztowaniem i pobytem w niemieckich obozach koncentracyjnych: Gross-Rosen, Oranienburg i Sachsenhausen.
Doświadczenia wojny i obozowego okrucieństwa na wiele lat zdefiniowały późniejszą twórczość artysty.
W latach powojennych Franciszek Duszeńko kontynuował edukację w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku. Artysta włączył się też w odbudowę Głównego Miasta, zwłaszcza w tematykę wystroju rzeźbiarskiego Drogi Królewskiej.
W kolejnych latach Franciszek Duszeńko zajmował się monumentalnymi realizacjami pomnikowymi, o których szerzej napiszemy w dalszej części artykułu. Rzeźbiarz zaangażował się też w działalność artystycznej uczelni, działającej od 1996 roku w formule Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku.
Franciszek Duszeńko jako dziekan Wydziału Architektury i następnie rektor uczelni odegrał ważną rolę w kształceniu młodych artystów.
Ołowiane Łzy – wystawa w Akademii Sztuk Pięknych
Wystawa „Ołowiane Łzy” stanowi wielowymiarowe przedstawienie twórczości gdańskiego rzeźbiarza, takie metaforyczne uchylenie drzwi jego warsztatu. Artysta tworzył w pracowni przy ul. Chlebnickiej 11/12. Rozważano nawet organizację w tym miejscu niewielkiego muzeum, ale tych planów nie zrealizowano.
Prezentowane dzieła ukazują życiowe doświadczenia rzeźbiarza, czyli emocje związane z udziałem w konspiracji i następnie pobytem w niemieckich kacetach.. Zatem twórczość „w cieniu własnych traum”. Stąd też „Ołowiane Łzy”, dokładnie taki cytat został znaleziony w archiwum artysty. Łzy kojarzą się z bólem i cierpieniem, a ołów z z trudnym do odepchnięcia przytłoczeniem i ciężarem. Tytuł wystawy dobrze więc oddaje nurt twórczości upamiętniający wojenne ofiary.
Wystawę „Ołowiane Łzy” w Dużej Auli Wielkiej Zbrojowni oglądać można do 4 maja 2025 roku.
Pomniki Franciszka Duszeńki
Najbardziej znanym realizacją gdańskiego rzeźbiarza jest Pomnik Ofiar Zagłady w Treblince, który powstał przy współpracy z Adamem Hauptem i Franciszkiem Strynkiewiczem. Zawarte w monumencie ból i cierpienie stanowią odbicie wojennych przeżyć Franciszka Duszeńki.
Artysta doskonale czuł się w takich monumentalnych upamiętnieniach, czego kolejnym przykładem doskonale kojarzony Pomnik Obrońców Wybrzeża z Westerplatte. Przy budowie tego monumentu artysta ponownie współpracował z Adamem Hauptem, artystyczny duet wsparł też Henryk Kitowski.
Warto też wspomnieć o gdańskim pomniku Marii Konopnickiej, który również powstał według koncepcji Franciszka Duszeńki i został odsłonięty pod koniec 1977 roku.
Rok Franciszka Duszeńki
Podczas zwiedzania wystawy warto też wejść do Małej Auli, w której zobaczyć można ekspozycję czasową dotyczącą twórczości Adama Haupta.
W zeszłym roku Sejm Rzeczypospolitej podjął uchwałę, w której 2025 rok został ustanowiony „Rokiem Franciszka Duszeńki”. Z inicjatywą takiego upamiętnianie wystąpił prof. Maciej Świeszewski z Akademii Sztuk Pięknych.
W uchwale tak scharakteryzowano twórczość upamiętnionego artysty: „Jego sztuka wciąż budzi emocje i przypomina o dramatycznej historii XX wieku”.
Bieżący rok został też dedykowany innymi ważnym w polskiej historii postaciom i wydarzeniom:. Patronami 2025 roku są zatem: Józef Tischner, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Władysław Reymont, Wojciech Has, Stefan Żeromski, Antoni Słonimski, Olga Boznańska, Kazimierz Sosnkowski, Franciszek Duszeńko, pierwsi królowie Polski oraz bohaterowie z Katynia, Charkowa i Miednoje.
