Zabytkowy rudowęglowiec „Sołdek” od czterdziestu lat akcentuje przestrzeń dawnego portu gdańskiego. Jednostka powstała w Stoczni Gdańskiej jako pierwszy polski pełnomorski statek zbudowany po II wojnie światowej. W trakcie przeszło trzydziestoletniej służby parowiec odbył 1379 rejsów, w trakcie których przewiózł 3,5 mln ton ładunków.
W 1980 roku wysłużony rudowęglowiec został wycofany ze służby i przekazany Muzeum Narodowemu w Szczecinie. Ciekawie pomyślane plany i koncepcje zakładały dostosowanie statku do funkcji muzealnych i jego malowniczą ekspozycję przy szczecińskich Wałach Chrobrego.
Rudowęglowiec „Sołdek” – oddział Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku
Szczecińskim muzealnikom zabrakło jednak koniecznych w takich sytuacjach determinacji i energii działania, dlatego po przeprowadzeniu niezbędnych formalności – pływający zabytek został przejęty przez Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku. Wielka w tym zasługa ówczesnego dyrektora Przemysława Smolarka, który nie bał się decyzji trudnych i wymagających konkretnego działania.
Umowa przejęcia „Sołdka” przez gdańskie muzeum została sfinalizowana w kwietniu 1981 roku. W kolejnych latach przeprowadzono adaptację statku do nowej muzealnej roli, ważnego wsparcia udzieliła Gdańska Stocznia Remontowa, która od wielu lat patronuje działalności tego muzealnego oddziału.
Początkowo „Sołdek” stał przy nabrzeżu Motławy na wysokości ulicy Wartkiej. Kilka lat później dobiegła końca odbudowa Spichlerzy na Ołowiance – głównej siedziby muzeum i wtedy statek został zacumowany w docelowej lokalizacji przy nabrzeżu Ołowianki.
W nowej muzealnej roli „Sołdek” spisuje się znakomicie. Zabytkowy parowiec ożywił przestrzeń dawnego portu gdańskiego, a przyciągając co roku dziesiątki tysięcy zwiedzających znakomicie popularyzuje morskie wątki polskiej historii.
Statek „Sołdek” – muzealne studia i materiały
Pomimo wielu zasług i ważnej roli w morskich dziejach – w historii „Sołdka” białych plam, zagadek i obszarów czekających na historyczne badania nadal nie brakuje.
Takimi badaniami zajmuje się na przykład Towarzystwo Przyjaciół Statku-Muzeum „Sołdek”, które zbiera pamiątki,, wspomnienia i dokumenty związane z budową i późniejszą eksploatacją polskiego rudowęglowca.
Tematyce dziejów „Sołdka” poświęcono też cztery muzealne konferencje, w trakcie których prelegenci przedstawili wiele ciekawych informacji dotyczących historii rudowęglowca i aspektów jego muzealnego wykorzystania.
Najciekawsze referaty zostały wydane w czterech publikacjach książkowych, które dosłownie obfitują w interesujące wątki z historii polskiej jednostki.
Zaskakuje na przykład szczegółowy opis akcji ratowniczej, w której „Sołdek” w niebezpiecznych warunkach holował uszkodzony statek „Odra”. Natomiast relacje z przygotowań do wodowania „Sołdka” uświadamiają warunki w jakich jednostka była budowana. W powojennych warunkach wszechobecnych zniszczeń i braków nadrabiano autentycznym entuzjazmem i zaangażowaniem, bez których późniejszy rozkwit budownictwa okrętowego nie byłby pewnie możliwy.
Ważne miejsce w konferencyjnych materiałach zajmują wspomnienia prof. Jerzego Doerffera, który wbrew ogólnemu przekonaniu przeforsował koncepcję samodzielnej budowy pełnomorskich statków.
Ciekawie napisany rozdział opisuje specyfikę i znaczenie pracy traserów, jednym z nich był Stanisław Sołdek – patron zwodowanej 6 listopada 1948 roku jednostki.
Zobacz też – Jak wybrać odpowiednią kancelarię prawną?
Późniejsza rola „Sołdka” dalece wykroczyła poza ramy muzealnego działania, o czym przypomina opracowanie dotyczące przedstawień teatralnych wystawianych w ładowni muzealnego parowca.
Statek „Sołdek” i Salvador Dali? Jak najbardziej tak – obraz Zbigniewa Hinza z przedstawieniem rudowęglowca czytelnie nawiązuje do konwencji kojarzonej z genialnym hiszpańskim malarzem, o tym nietypowym obrazie też można w muzealnym opracowaniu przeczytać.
Lekturę tych opracowań zalecamy gdańskim przewodnikom i osobom zainteresowanym morską historią Polski.
Poniżej prezentacja zawartości tych muzealnych opracowań.
25 lat statku-muzeum „Sołdek”
SPIS TREŚCI
Jerzy Litwin – Od wydawcy
Bolesław Mazurkiewicz – Sympozjum z okazji 25-lecia statku-muzeum „Sołdek”
Jerzy Doerffer – Wodowanie statku „Sołdek”
Witold Kuszewski – Budowa i sylwetki budowniczych s.s. „Sołdek”
Piotr Wierzbicki – Źródła do dziejów s.s. „Sołdek” w zasobie Archiwum Państwowego w Gdańsku
Maria Węgrocka, Radosław Juściński – Eksploatacja i dowódcy s.s. „Sołdek” na podstawie zasobu archiwalnego CMM i materiałów prasowych
Jerzy Litwin – Historia s.s. „Sołdek” jako statku-muzeum
Franciszek Magnowski – Specyfika remontu statku muzealnego
Liliana Giedon, Monika Jankiewicz-Brzostowska – Kulturotwórcza rola s.s. „Sołdek”
Paweł Hoffman – Kadłub s.s. „Sołdek” w świetle współczesnej hydrodynamiki
Bolesław Mazurkiewicz – Towarzystwo Przyjaciół Statku-Muzeum „Sołdek” – zamierzenia na przyszłość
ANEKS
Apel Towarzystwa
Włodzimierz Wolski – Do tych co z morza
Władysław Witkowski – Wspomnienia
Jozef Salamon – Wodowanie pierwszych rudowęglowców
Piotr Cegielski – Holowałem s.s. „Sołdek”
Antoni Korzinski – Byłem III oficerem na „Sołdku”
Maria Chmielarz – Płynęłam „Sołdkiem” do Danii
Jerzy Kabaciński – Akcja ratownicza prowadzona przez s.s. „Sołdek”
Halina Radtke-Łabaziewicz – Mój mąż pływał na Sołdku
Klemens Ładziak – praca na statkach typu „Sołdek”
Kazimierz Jawor – List do organizatorów Sympozjum
Eligiusz Józef Sitek – S.s. „Pstrowski” – bliźniak „Sołdka”
„Sołdek”. Klejnot wśród muzealnych statków handlowych
SPIS TREŚCI
Jerzy Litwin – od Wydawcy
Robert Domżał – Przekształcenie Sołdka w statek muzealny i historia jego 30-letniej eksploatacji
Jerzy Litwin – Statek-muzeum Sołdek na tle muzealnych statków na świecie i kierunek preferowanych działań Centralnego Muzeum Morskiego
Witold Kuszewski – Statek Sołdek – początek powojennej historii polskiego przemysłu stoczniowego
Henryk Woźniak – s/s Sołdek – założenia konserwacji konstrukcji nitowanej
Leonard Wieliczko – Aktualny stan techniczny Sołdka
Bohdan Huras, Marek Twardowski – Rodzina Sołdka
Marek Dzidza, Miłosz Frąckowiak, Janusz Lemański – Zaplecze polskiego przemysłu stoczniowego – Politechnika Gdańska
Maksymilian Stachowiak – Polski przemysł stoczniowy 63 lata po wodowaniu Sołdka
Miłosz Frąckowiak – Medale z pierwszym pełnomorskim statkiem zbudowanym w Polsce
Aneks
Miłosz Frąckowiak – Pierwsze wodowanie pełnomorskiego statku i pierwsza polska matka chrzestna – Maria Gutowska
Ewa Wełniak-Jamroż – Stanisław Sołdek – przyczynek do życiorysu
„Sołdek” – pierwsza powojenna polska stępka
SPIS TREŚCI
Jerzy Litwin – Od Wydawcy
Bolesław Mazurkiewicz – Historia Stoczni Gdańskiej przed rozpoczęciem budowy rudowęglowca „Sołdek”
Ryszard Fryska – Organizacja Stoczni Gdańskiej w chwili budowy rudowęglowca „Sołdek”
Andrzej Jaskuła – Na styku polskiego projektu i francuskiej dokumentacji warsztatowej przyszłego „Sołdka”
Maciej Maksymowicz – Uroczystość położenia stępki pod rudowęglowiec „Sołdek”
Maksymilian Stachowiak – Technologia i narzędzia używane przez stoczniowców budujących s/s „Sołdek”
Janusz Kozak – Metody pomiarowe w budowie kadłuba – czasy budowy „Sołdka” a dziś
Radosław Juściński – Dzienniki okrętowe s/s „Sołdek” z okresu eksploatacji. Stan końcowy i wykorzystanie
Witold Kuszewski. Współzawodnictwo pracy w Stoczni Gdańskiej w okresie budowy rudowęglowca „Sołdek”
Leonard Wieliczko – Statek-muzeum „Sołdek” – charakterystyka przeprowadzonego remontu i zamierzenia na przyszłość
Bolesław Mazurkiewicz – Historia Towarzystwa Przyjaciół Statku-Muzeum „Sołdek”
„Sołdek” – kamień węgielny polskiego przemysłu okrętowego
SPIS TREŚCI
Jerzy Litwin – od Wydawcy
Witold Kuszewski – Chronologia powstania statku „Sołdek”
Maciej Maksymowicz – s/s „Sołdek” 1949-1981: okres eksploatacji
Andrzej Truszkowski – Funkcje muzealne i edukacyjno-szkoleniowe statku-muzeum „Sołdek”
Leonard Wieliczko – Zaplecze socjalne na statku „Sołdek”
Monika Jankiewicz-Brzostowska – Malarskie i teatralne epizody w dziejach „Sołdka”
Jerzy Litwin – Potrzeba utworzenia w Gdańsku muzeum techniki morskiej ze statkiem-muzeum „Sołdek” jako głównym bohaterem
Leszek Wilczyński – Różnica między „Sołdkiem” z roku 1948 a „Sołdkiem”, który powstałby w roku 2014
Jerzy Litwin – Akademickie wizje adaptacji na potrzeby ekspozycyjne ładowni nr 2 statku-muzeum „Sołdek”
