Stan wojenny został wprowadzony w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku i przekreślił polskie nadzieje na reformę ustroju politycznego. Nastąpiły aresztowania przywódców solidarnościowej opozycji, a na ulicach zaroiło się od żołnierzy i groźnych wozów bojowych…
Ocena stanu wojennego, słuszności czy niesłuszności jego wprowadzenia, do dzisiaj stanowi przedmiot sporów i dyskusji, w trakcie których zbyt często traci się z oczu indywidualne tragedie i dramaty. Podczas stanu wojennego z różnych przyczyn życie straciło 40 osób, a ponad 10 tysięcy zostało internowanych.
Stan wojenny w Gdańsku i śmierć Antoniego Browarczyka
W Gdańsku w pierwszej kolejności siły wojska i ZOMO przystąpiły do pacyfikacji Stoczni Gdańskiej, brutalna akcja trwała do 16 grudnia 1981 roku. Natomiast w sopockim Grand Hotelu aresztowani zostali przywódcy opozycyjnej Solidarności, między innymi Krzysztof Czabański, Jacek Kuroń, Tadeusz Mazowiecki, Karol Modzelewski i Krzysztof Wyszkowski.
W odpowiedzi wywiązały się uliczne demonstracje, w jednej z nich zastrzelony został ledwie 20-letni Antoni Browarczyk, który przypadkowo znalazł się w pobliżu gmachu Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Antoni Browarczyk zginął 17 grudnia w okolicy ulicy Mieczysława Kalinowskiego (obecnego Targu Rakowego) i stał się jedną z pierwszych i najmłodszych ofiar stanu wojennego.
Stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982 roku i ostatecznie zniesiony 22 lipca roku następnego, a sześć lat później przez Europę Wschodnią przetoczyła się fala przemian polityczno-gospodarczych.
W samym Gdańsku o wydarzeniach grudniowych pamiętano, brakowało natomiast materialnych i zauważalnych nawiązań do tych trudnych wydarzeń.
O stanie wojennym przypomina tablica z otoczenia Pomnika Poległych Stoczniowców oraz od 2014 roku sekcja wystawy z nowoczesnego Europejskiego Centrum Solidarności.
Odsłonięcie pomnika Ofiarom Stanu Wojennego
Pierwszym upamiętnieniem Antoniego Browarczyka była oprawa meczowa zorganizowana przez kibiców Lechii Gdańsk podczas meczu rozegranego w grudniu 2009 roku przeciwko drużynie Cracovii.
Warto pamiętać – stadionowe środowiska odegrały ważną rolę w czynnym sprzeciwie wobec totalitarnego reżimu, a kibice na własnych plecach odczuwali opresyjność chwiejącej się, ale nadal bardzo niebezpiecznej reżimowej władzy.
O tych tematach kapitalnie opowiada książka „Biało-zielona Solidarność. O fenomenie politycznym kibiców gdańskiej Lechii 1981-1989” autorstwa ks. Jarosława Wąsowicza.
Antoni Browarczyk był też aktywnym uczestnikiem duszpasterstwa dominikańskiego i wiele ryzykując angażował się w rozwieszanie solidarnościowych plakatów. Jego śmierć przez postrzelenie uruchomiła typową dla ówczesnej władzy machinę matactw i zacierania śladów, do dzisiaj nie jest znana tożsamość funkcjonariusza, który oddał śmiertelny strzał.
Inicjatorem upamiętniania Antoniego Browarczyka jako osobowego symbolu ofiar stanu wojennego jest Robert Kwiatek, który w czasach opozycyjnego oporu był prezesem Federacji Młodzieży Walczącej.
Pomnik został sfinansowany głównie ze składek społecznych, a jego artystyczne opracowanie jest dziełem Giennadija Jerszowa – znanego też z pomnikowego przedstawienia ks. Henryka Jankowskiego oraz patrona Rusi św. Włodzimierza Wielkiego.
Pomnik został odsłonięty 13 grudnia 2016 roku w 35. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego. Wkomponowany w nawierzchnię placu nie zostawia wątpliwości – leżący mężczyzna przypomina o brutalności i opresyjności skierowanych przeciwko społeczeństwu działań i rozstrzygnięć.
W trakcie uroczystości odsłonięcia pani Małgorzata Sadurska (szef Kancelarii Prezydenta RP) i wojewoda pomorski Dariusz Drelich odczytali listy prezydenta RP Andrzeja Dudy i premiera Beaty Szydło.
Pomnik stał się lokalnym i wielce emocjonalnym centrum pamięci, o czym przekonują uroczystości, kwiaty i wieńce z kolejnych rocznic wprowadzenia stanu wojennego.
