InfoGdańsk

Malowidło “Niebo polskie” przez zaledwie kilkanaście miesięcy zdobiło sufit w auli Gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej w Gdańsku. Po wybuchu II wojny światowej zostało, wydawałoby się bezpowrotnie, zniszczone przez triumfujących hitlerowców, którzy z Gdańska i całego Pomorza Gdańskiego zamierzali wymazać ślady polskiej kultury.

Malowidło „Niebo polskie” symbolizowało łączność Gdańska z niepodległą Rzeczpospolitą

Przedwojenny obraz sufitowy powstał według artystycznej koncepcji Bolesława Cybisa i Jana Zamoyskiego, jego sednem przedstawienie rozgwieżdżonego nieba nad ziemiami polskimi. W centralnej części kompozycji Mater Polonia w białej sukni, obok biały orzeł z uniesionymi skrzydłami. Widoczne powyżej roześmiane dziewczęta tworzą apoteozę młodości i odzyskanej niepodległości. Nieco dalej personifikacje przemysłu, handlu i rolnictwa. W sufitowej kompozycji również apoteozy nauki i sztuk wyzwolonych oraz personifikacje polskich dzielnic i większych miast.

Niedostępność źródeł przyczyną rozbieżności w interpretacji niektórych postaci i detali. Alegoria wojny może być rozumiana jako gloryfikacja formacji legionowych, a może też być przedstawieniem Rzeczypospolitej jako drogi do pokoju w Europie. Herb Gdańska może być nawiązaniem do polskiej przeszłości miasta, ale też zaakcentowaniem politycznych oczekiwań – powrotu w granice Rzeczypospolitej.

Na niebie również i astronomiczne nawiązania do polskiej tematyki. Gwiazdozbiór Tarcza Sobieskiego został tak nazwany przez Jana Heweliusza na cześć polskiego króla, a nazwa Byk Poniatowskiego to zasługa astronoma Marcina Poczobutta-Odlanickiego.

Malowidła na ścianach bocznych pokazują 12 miast ułożonych w nieprzypadkowych sekwencjach. Po prawej stronie auli ciąg magistrali kolejowej z Katowicami, Poznaniem, Gnieznem, Kruszwicą, Bydgoszczą i Gdynią. Po przeciwnej stronie przebieg trasy spławu wiślanego: Kraków, Sandomierz, Kazimierz, Warszawa, Toruń i Gdańsk.

Całość była odważnym przesłaniem polskości w zalewanym przez hitleryzm Gdańsku. Niemieccy zwolennicy Adolfa Hitlera uważali Polaków za naród zamknięty na wyższą kulturę, a jednak po wybuchu wojny z systematyczną dokładnością przystąpili do dewastacji i rabunku polskich dzieł, kolekcji i zbiorów, czym nieświadomie zaprzeczyli swojej histerycznej retoryce.

Rekonstrukcja „Nieba polskiego” była wielkim wyzwaniem i wymagała szeroko zakrojonych prac przygotowawczych

Zadania odtworzenia tego niezwykłego malowidła podjął się profesor Jacek Zdybel z gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych, w pracach był wspierany przez sześciu studentów związanych z  Pracownią Malarstwa Ściennego i Witrażu. Sporo czasu i wysiłku wymagały prace przygotowawcze, zachowały się bardzo skąpe źródła ikonograficzne, w trakcie kwerend i dociekań znaleziono tylko 13 fotograficznych ujęć. Podczas prac przygotowawczych odkryto też zachowaną wąską bordiurę oraz małą gwiazdkę, która po odpowiednim wyeksponowaniu nabrała zupełnie nowej treści i znaczenia, bo przecież łączy rekonstrukcję z oryginalnym dziełem przedwojennych artystów.

Prace przy rekonstrukcji trwały od sierpnia 2017 do kwietnia następnego roku. Odtworzone “Niebo polskie” po raz pierwszy pokazano 8 maja w rocznicę zakończenia II wojny światowej, a szerszej publiczności trzy tygodnie później podczas Nocy Muzeów.

Prace zostały przeprowadzone na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego. W planach wydanie albumu z opisem symboliki dzieła i jego historii.

Zwiedzanie dawnej auli gimnazjalnej po telefonicznych lub mailowych ustaleniach, dane kontaktowe poniżej.