Obecna świątynia powstała pod koniec XVIII stulecia i pomimo wyjątkowo skromnej i oszczędnej konstrukcji przetrwała dziejowe zawirowania, jakich od tamtych czasów na pomorskiej ziemi nie brakowało. Nie sposób więc uciec od refleksji, że w skromności i prostocie często kryje się przesłanie o niepodziewanie długim czasie oddziaływania…
Jezuici w Czapielsku
W dokumentach z wizytacji ks. biskupa H. Rozrażewskiego z 1583 roku odnotowano tutejszy drewniany kościół św. Barbary, który duszpasterskim zasięgiem obejmował Czapielsko, Jodłowno, Klonowo, Ząbrcz Górny i Dolny. Świątynia była powiązana z parafią pręgowską, której proboszcz pobierał meszne (dawny podatek przysługujący parafii za odprawianie mszy w kościele) z czapielskich terenów.
W latach 1583-1596 świątynia należała do miejscowych protestantów, ale już dwie dekady później Czapielsk objęli jezuici, których kontrreformacyjna aktywność przesądziła o rzymsko-katolickiej konfesji tutejszej ludności. Być może świątynia pełniła rolę lokalnego pielgrzymkowego sanktuarium, na co mogą wskazywać nieliczne wota, zachowane w zbiorach świątyni.
Czapielsk stał się centrum rozległego klucza dóbr klasztornych, na wykarczowanych obszarach powstały miejscowości: Marszewo, Huta Górna (Rybia), Huta Dolna, Majdany, Pustkowie (Krymki), Pustkowie (Zalesie), Wola Czapielska, Babi Dół.
Jezuici wybudowali drewnianą kaplicę św. Mikołaja Biskupa, która przejęła funkcje wcześniejszej i zapewne bardzo skromnej świątyni. Powstał również jezuicki dom misyjny w Czapielsku, a wspomniana kaplica przekształciła się w kościół św. Mikołaja.
Jezuici byli w czapielskiej historii obecni do 1772 roku, o ich dawnej działalności przypomina ulica Jezuicka oraz rzeźba św. Ignacego Loyoli – założyciela jezuickiego zakonu. Najciekawszym zabytkiem tego wątku pomorskich dziejów jest gdański kościół św. Ignacego, określany obecnie mianem Kolegiaty Staroszkockiej.
Czapielski kościół św. Mikołaja zbudowano na sporym wzniesieniu, jego szkieletowa bryła ciekawie komponuje się z oprawą pobliskiej przyrody.
W 1819 roku odbył się pierwszy remont opisywanej świątyni, pewnie o bardzo wąskim zakresie, skoro dwie dekady później ze względu na zły stan techniczny działalność kościoła na kilka lat ustała.
Zobacz też – Korzyści posiadania rekuperacji w domu
Dopiero gruntowna renowacja z 1847 roku przywróciła przybytek sakralny lokalnym wiernym, a kolejne prace o szerokim zakresie odbyły się przeszło sto lat później (1958 rok), gdy między innymi przeprowadzono reparacje ścian i wzmocnienie więźby dachowej.
Czapielski kościół św. Mikołaja działa w dekanacie Kolbudy archidiecezji gdańskiej.
Cenne wyposażenie sakralne w czapielskim kościele św. Mikołaja
Wewnątrz opisywanej świątyni zachowało się cenne wyposażenie sakralne z dawnych stuleci.
Późnobarokowy ołtarz główny pochodzi z początku XVIII wieku i został prawdopodobnie przeniesiony z innego, znacznie większego kościoła. W ołtarzu zobaczyć można rzeźby św. Barbary, siedzącego anioła oraz obraz św. Mikołaja z pierwszej połowy XIX wieku. W ołtarzowym antepedium znajduje się XVIII-wieczny kurdyban, czyli zdobnie i misternie ornamentowana cielęca lub koźlęca skóra. Unikatową i największą w Polsce kolekcję takich dzieł sztuki podziwiać można w kartuskim kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP.
W czapielskim kościele św. Mikołaja warto też zobaczyć manierystyczny ołtarz boczny z połowy XVII wieku. Głównym wątkiem tego sakralnego dzieła jest obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem namalowany w 1980 roku przez siostrę Jolantę z Żarnowca. Natomiast ołtarzowa predella zawiera przedstawienie Świętej Rodziny przy wieczerzy z 1637 roku autorstwa Adolfa Boya.
Kościelna chrzcielnica pochodzi z XVIII wieku, natomiast czasy średniowiecza pamięta granitowa kropielnica. Wewnątrz świątyni zachowały się też zabytkowe obrazy z przedstawieniem św. Marii Magdaleny oraz patrona św. Mikołaja. Na zewnątrz kościoła zobaczyć można rzeźbę św. Ignacego Loyoli – założyciela zakonu jezuitów.
W pobliżu świątyni warto też zobaczyć pomnikowe drzewo, które z pewnością pamięta jezuickie czasy. Ciekawa jest też plebania z połowy XIX stulecia.
Przez Czapielsk płynie rzeka Reknica, której głęboki jar jest obszarem o unikatowych walorach przyrodniczych.
