InfoGdańsk

Wincenty Pol zapisał się w polskiej historii jako niezłomny patriota, dociekliwy podróżnik i przede wszystkim twórca podwalin nowocześnie pojmowanej geografii. W 1842 roku przebywał w okolicach Gdańska i z żywym zainteresowaniem oglądał nowe ujście Wisły, które najdłuższa polska rzeka utorowała sobie podczas powodzi dwa lata wcześniej. Zaproponowane przez niego określenie Wisła Śmiała przyjęło się w polskim nazewnictwie i jest używane do czasów obecnych.

Wincenty Pol – wybitny naukowiec i patriota

Izba pamięci poświęcona tej ciekawej postaci powstała w 1974 roku i początkowo działała w sali lekcyjnej pobliskiej szkoły podstawowej. Dzięki zaangażowaniu kolekcjonerów, przede wszystkim Adama Pola – prawnuka wybitnego geografa, kolekcja pamiątek została powiększona i kilka lat później (1977) przeniesiona do obecnej lokalizacji przy ul. Turystycznej 3.

Wincenty Pol (1807-1872) pochodził z prusko-polskiej rodziny o francuskich powiązaniach. Już w trakcie edukacji ujawnił nieprzeciętne walory intelektualne i w wieku zaledwie 23 lat uczył literatury niemieckiej na Uniwersytecie Wileńskim. Jako podchorąży 10 Pułku Ułanów Litewskich wziął czynny udział w działaniach powstania listopadowego, a po jego upadku zaangażował się w pomoc rodakom uchodzącym na emigrację. W Paryżu zawarł znajomość z Adamem Mickiewiczem, gdzie słynny wieszcz ciepło komplementował jego próby literackie.

Na pewien czas Wincenty Pol zaszył się w Zakopanem, tam miały narodzić się jego geograficzne i etnograficzne zainteresowania. W trakcie wytrwałych wędrówek terenowych doskonale poznał obszary Karpat, Pokucia, Wołynia, Polesia, Kujaw czy Pomorza Gdańskiego.

W 1849 roku objął katedrę “geografii powszechnej, fizycznej i porównawczej” na Uniwersytecie Jagiellońskim – pierwszej takiej na ziemiach polskich i zaledwie drugiej (po berlińskiej) w Europie.
Jego wykłady dotyczące geografii handlowej, fizycznej, świata starożytnego i innych zagadnień cieszyły się uznaniem i zainteresowaniem wielu słuchaczy. Z jego inicjatywy rozpoczęto też cykl kursów geograficznych dla przyszłych nauczycieli, zajęciom towarzyszyły praktyczne wyjazdy terenowe.

Kilka lat później (1853) Wincenty Pol został z uczelni usunięty, a katedrę geografii zlikwidowano. Władze austriackie zarzucały Polowi wywrotowość i polityczną niepewność, sensu w tych zarzutach nie było zbyt wiele. Na szczęście dorobek Wincentego Pola nie przepadł, bo w ciągu zaledwie kilku lat powstały solidne podwaliny nowoczesnych nauk geograficznych. Jego starania i zaangażowanie zauważono też w… Rzymie. Za opracowanie podręcznika dla kleryków “Geografia Ziemi Świętej w dwóch księgach” Wincenty Pol z nadania papieża Piusa IX otrzymał Order św. Grzegorza.

Pomimo postępującej ślepoty geograf brał udział w krakowskim życiu naukowym, a po śmierci został pochowany w Krypcie Zasłużonych w podziemiach paulińskiego kościoła na Skałce.

Pionier współcześnie pojmowanej geografii

Życie i dorobek tej wybitnej postaci upamiętniają dwie polskie placówki muzealne. W 1972 roku powstało Muzeum Biograficzne Wincentego Pola w Lublinie, a dwa lata później opisywana placówka z gdańskiego Sobieszewa.

Zbiory sobieszewskiej izby pamięci obejmują ponad 200 eksponatów związanych z życiem i twórczością tego nietuzinkowego poety-geografa. W zbiorach fotografie, listy, obrazy, mapy czy też fotokopie rękopisów i korespondencji. Chlubą placówki wczesne, jeszcze XIX-wieczne, wydania dzieł Wincentego Pola o ogromnej wartości sentymentalnej.

Od 2007 roku placówka funkcjonuje w strukturach “Wyspy Skarbów” Gdańskiego Archipelagu Kultury, a jej działalność propaguje pamięć o wybitnym geografie, dotyczy też tematyki lokalnej związanej z przestrzenią Żuław i Mierzei Wiślanej. W Izbie Pamięci Wincentego Pola organizowane są prezentacje multimedialne, spotkania i odczyty krajoznawcze, konkursy plastyczne i recytatorskie, a nawet konferencje naukowe.