Początki Fromborka ściśle wiążą się z pobliskim Braniewem. Mieściła się tam siedziba Kapituły Warmińskiej, którą po doszczętnym spaleniu przeniesiono właśnie do Fromborka. Działo się to w drugiej połowie XIII wieku, a zniszczenia były skutkiem antykrzyżackiego powstania pruskiego. Około 1280 roku wzniesiono pierwszą drewnianą katedrę, a już 30 lat później biskup Eberhard nadał miejscowości lubeckie prawa miejskie. Ustalony wówczas herb jest używany do czasów obecnych, przedstawia Madonnę z Dzieciątkiem między dwiema wieżami miejskiej bramy.
Frombork i Mikołaj Kopernik
Częste wojny, kończące się zwykle spaleniem miasta, nie pozwalały na rozwój Fromborka. Nie udało się tu również stworzyć portu handlowego. Hanzeatyckie Braniewo i Elbląg miały zbyt silną pozycję, by wyraźnie słabszy Frombork mógł rozwinąć się w handlowej przestrzeni. W XV stuleciu powstał za to niewielki port rybacki istniejący i działający do czasów obecnych.
Nowa stolica kapituły warmińskiej potrzebowała odpowiednio reprezentacyjnej siedziby. Na miejscu drewnianej świątyni w 1329 roku zaczęto wznosić nową, monumentalna katedrę.
Budowę ukończono w 1388 roku.
W latach 1510- 1543 we fromborskiej warowni mieszkał i pracował Mikołaj Kopernik. Wykorzystywał basztę w północno-zachodnim narożniku dziedzińca, którą na jego cześć nazwano później Wieżą Kopernika. We Fromborku opracował „De Revolutionibus„, to dzieło zmieniło postrzeganie nauki i świata. Jak na prawdziwego człowieka renesansu przystało, Kopernik zajmował się nie tylko astronomią, ale również medycyną i ekonomią. W kapitule pełnił funkcje kanclerza, wizytatora i posła. Umarł w 1543 roku i pochowany został w podziemiach katedry.
XVII wiek przyniósł kolejną serię wojen i zniszczeń. W 1626 roku, za sprawą wojaków króla Gustawa Adolfa, Frombork został splądrowany i spalony, W 1703 roku miał miejsce kolejny pożar, który strawił niemal całość zabudowań. Taki był początek XVIII stulecia, w którym miasteczko było wielokrotnie dewastowane przez wygłodniałych żołnierzy. Upadek miasta przypieczętował I rozbiór Polski, po którym Warmia została wcielona w granice Królestwa Pruskiego.
Pewne ożywienie nastąpiło w pod koniec XIX wieku, gdy uruchomiono linię Kolei Nadzalewowej, we Fromborku zatrzymywały się pociągi relacji Elbląg-Braniewo. Pojawiali się turyści, zbudowano kilka hoteli, gospód i pensjonatów. Zainteresowanie regionem wynikało też z ciekawego sąsiedztwa, w pobliskich Kadynach funkcjonowała letnia rezydencja cesarza Wilhelma II.
Schyłek II wojny światowej przyniósł wielkie zniszczenia, przepadło aż 80% miejskiej zabudowy. Po wojnie ludność niemiecką wysiedlono, napływ osadników polskich nie był duży, z tej przyczyny Frombork utracił prawa miejskie. Na szczęście cały czas brano pod uwagę kwestię odbudowy najważniejszych zabytków Fromborka. Już 1948 roku we wnętrzach ocalałych kurii Wzgórza Katedralnego otwarto Muzeum Mikołaja Kopernika.
W latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku rozpoczęto systematyczną rekonstrukcję najcenniejszych obiektów warowni i miasta. W 1962 roku oddana została do użytku Brama Zachodnia. Odbudowa Pałacu Biskupiego trwała 5 lat i zakończono ją w 1970 roku, po czym udostępniono sale muzealne zwiedzającym. Wieżę Kopernika zrekonstruowano w 1965 roku, natomiast osiem lat później (1973 r.) zakończono odbudowę i adaptację Wieży Radziejowskiego.
Odrestaurowany zespół Wzgórza Katedralnego należy do najcenniejszych założeń sakralnych w Polsce. Niestety samo miasto nie doczekało się podobnej skali i stylu odbudowy. W miejscu zniszczonej zabytkowej zabudowy postawiono sporo betonowych bloków, oderwanych od historycznego wizerunku miasta. Odbudowano jedynie Wieżę Wodną, kościół św. Mikołaja oraz kilka kurii leżących na południe i zachód od katedry. Mimo to Frombork odwiedza coraz więcej turystów. Magia tego miejsca od dawna dociera nawet poza granice Polski. Miasteczko odwiedzają turyści z Niemiec, Holandii i wielu innych europejskich krajów, przyciągają ich zabytkowe walory i historyczne znaczenie kopernikowskiej rewolucji….
Frombork – ciekawe miejsca i zabytki
Wzgórze Katedralne
Zespół zabudowań katedralnych p.w Najświętszej Panny Marii i św. Andrzeja należy do najcenniejszych zabytków nie tylko Warmii i Pomorza, ale również całej Polski. W skład tej niezwykłej warowni wchodzi kilka osobnych obiektów. Najcenniejszym z nich jest gotycka katedra. Powstała w latach 1329-1388 jako trójnawowa hala, ośmioprzęsłowa i nakryta sklepieniem gwiaździstym. Wewnątrz bogaty i autentyczny wystrój sakralny. Przy filarach międzynawowych usytuowano kilkanaście ołtarzy renesansowych i barokowych. Ołtarz główny pochodzi z lat 1745-52, prawdopodobnie powstał w kręgach twórczości włoskiej. Prawdziwą perłę sakralnej sztuki stanowi dawny ołtarz główny, to gotycki poliptyki datowanym na 1504 rok. Jego fundatorem był biskup Watzenrode, wuj Mikołaja Kopernika. W prezbiterium warto też zwrócić uwagę na barokowe stalle kanonickie z I połowy XVIII wieku.
W podziemiach świątyni przez całe stulecia chowano duchownych: biskupów i kanoników warmińskich. Również Mikołaj Kopernik znalazł tu miejsce wiecznego spoczynku. Zachowało się ponad 100 płyt nagrobnych oraz epitafiów z XIV – XVIII wieku, co sprawia, że wnętrza katedry jawią się jako monumentalna nekropolia. Organowy prospekt pochodzący z 1684 roku należy do najcenniejszych na Pomorzu.
Zobacz też – Słoik plastikowy: zastosowania i zalety w porównaniu do szklanych
Charakterystyczną cechą kościelnej bryły jest jej bogato zdobiona fasada frontowa, zwieńczona wspaniałym, trójkątnym szczytem, oflankowanym ośmiobocznymi wieżyczkami.
W obrębie kompleksu znajduje się jeszcze kilka innych cennych obiektów. W południowo-wschodniej części mieści się dawny Pałac Biskupi. Wielokrotnie przebudowywany, wcześniej gotycki, obecnie barokowy, mieści wewnątrz placówkę muzealną. Prezentowane są tam między innymi wystawy dotyczące historii Fromborka, życia i działalności Kopernika oraz wiele innych ciekawych eksponatów. Pochodząca z początku XV wieku Brama Południowa to główne wejście na dziedziniec warowni. Niegdyś wzmocniona była barbakanem, rozebranym w XIX stuleciu. W zachodnim ciągu murów obronnych usytuowana jest Brama Zachodnia, a na północ od niej najstarsza część fortyfikacji, to tak zwana Wieża Kopernika. W niej słynny astronom urządził wnętrza mieszkalne, obiekt nie był wykorzystywany jako obserwatorium. Po drugiej stronie Bramy Zachodniej znajduje się Wieża Radziejowskiego. Ta najwyższa budowla Wzgórza Katedralnego pełniła przed wiekami funkcję dzwonnicy. Obecnie mieszczą się tam planetarium oraz punkt widokowy. Z innych ciekawych budowli warto też wymienić: Kurię NP. Marii, Kurię Kustosza oraz Nowy Wikariat. U podnóża wzgórza turstów wita wielki pomnik najwybitniejszego mieszkańca Fromborka – Mikołaja Kopernika.
Kościół św. Mikołaja
Gotycki kościół parafialny, którego obecna bryła pochodzi z XIV wieku, istniał być może już w końcu XIII stulecia. Wielokrotnie niszczony, a podczas ostatniej wojny niemal doszczętnie wypalony, odbudowany został dopiero w latach 70 ubiegłego wieku. Ze świątynią sąsiaduje XVI- wieczna wieża dzwonna, która podobnie jak kościół była wielokrotnie niszczona i odbudowywana.
Dawny szpital św. Ducha z kaplicą św. Anny
Niewielki zespół szpitalny powstał około połowy XV wieku. Mozliwe jednak, że założenie szpitalne działało tu już sto lat wcześniej. Piwnice znajdujące się pod zachodnią częścią szpitala datowane są na ten właśnie okres. Przebudowy dość oryginalnego obiektu dokonywano w XVI, XVII oraz XVIII wieku. Zachował się mimo to gotycki charakter budowli. Osobliwością wnętrza kaplicy są XV- wieczne polichromie przedstawiające sceny o tematyce Sądu Ostatecznego. Obecnie mieści się tu Muzeum Medycyny.
Dawny kościół ewangelicki
Niezwykle smukła i strzelista neogotycka świątynia powstała w latach 1857- 1861 dla fromborskich ewangelików. Sąsiaduje z nią również neogotycki dom parafialny, w którym mieści się dziś kościół zielonoświątkowców. Dawna świątynia pełni natomiast funkcję kaplicy pogrzebowej.
Wieża wodna
Zbudowana została w 1571 roku na fundamentach dawnej Bramy Młyńskiej. Służyła jako kluczowy element wodociągowego systemu. Odbudowana po zniszczeniach wojennych, obecnie to bardzo ciekawy punkt widokowy.
Port
Latem cumują tu statki białej floty i wodoloty turystyczne. Wybrać się stąd można w rejs po Zalewie Wiślanym, do Krynicy Morskiej bądź do miast Obwodu Kaliningradzkiego. Ostatnimi laty rewaloryzacja tego miejsca nabiera tempa. Nabrzeże zostało wyremontowane, ustawiono ławeczki, otwarto knajpki. Do dawnego portu rybackiego wpływa kanał Baudy, wzmiankowany już w XV wieku. Regulował on stosunki wodne w mieście oraz dostarczał wodę pitną jego mieszkańcom.
Kanonie
Inaczej kurie, służyły jako siedziby kanoników fromborskich. Do naszych czasów zachowało się sześć zewnętrznych oraz dwie ( Kuria Kustosza i kuria NP Marii) mieszczące się na terenie warowni, przy północnym ciągu murów obronnych . Miały one formy niewielkich pałacyków.
Zobacz też – Jak zabezpieczyć samochód na zimę?
Na zachód od warowni usytuowane są kanonie św.Piotra, św.Michała Archanioła, św. Stanisława oraz św. Pawła. Natomiast po stronie południowej znajdują się kanonie św. Ignacego i Matki Boskiej Wniebowziętej. Wszystkie powstały między XVII a XIX stuleciem, były też często przebudowywane. Po zniszczeniach ostatniej wojny zostały starannie odrestaurowane.
