W najbliższy czwartek (27 marca) w Ratuszu Głównego Miasta odbędzie się debata dotycząca znaczenia wiosny 1945 roku w gdańskiej historii. Wydarzenia z końca II wojny światowej zamknęły stary i otworzyły nowy rozdział lokalnych dziejów.
W muzealnej debacie udział wezmą znakomici znawcy gdańskiej i pomorskiej historii.
Powrót Gdańska w polskie granice – debata w Ratuszu Głównego Miasta
Debata będzie składała się z dwóch części. W pierwszej prelegenci omówią sytuację w Gdańsku tuż przed jego zdobyciem przez Armię Czerwoną, zatem losy mieszkańców, atmosferę miasta oraz konsekwencje nadchodzących zmian. W drugiej części rozmowa dotyczyć będzie pierwszych dni po przejęciu miasta przez nową administrację, prób organizacji życia i przemian społecznych.
W debacie udział wezmą:
dr hab. Marcin Zaremba – historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, badacz najnowszej historii Polski, autor książki Wielka trwoga. Polska 1944–1947, laureat Nagrody im. Jerzego Turowicza.
dr hab. Sylwia Bykowska – historyczka specjalizująca się w dziejach PRL i procesach ludnościowych w Gdańsku po 1945 roku, laureatka Nagrody Klio II stopnia (2024) za książkę Między migracją a integracją. Społeczeństwo Gdańska w latach 1945-1960.
Piotr Małecki – historyk, były dziennikarz radiowy i telewizyjny, twórca popularnego kanału YouTube Powojnie, który śledzi ponad 310 tysięcy subskrybentów.
Rozmowę poprowadzi prof. dr hab. Cezary Obracht-Prondzyński, socjolog, antropolog i historyk, ekspert w dziedzinie historii Pomorza i problematyki mniejszości narodowych.
80. rocznica powrotu Gdańska do Polski
Opisywana debata stanowi poszerzenie obchodów 80. rocznicy powrotu Gdańska w polskie granice. Symboliczną datę stanowi dzień 28 marca, przypominający o wciągnięciu polskiej flagi na szczyt Dworu Artusa. Tego dnia 1945 roku zewsząd nadlatywały i wybuchały artyleryjskie pociski, niebezpiecznego zadania podjęli się chorąży Zbigniew Michel i podporucznik Bronisław Wilczewski.
Do niedawna o wciągnięciu flagi przypominała tablica na fasadzie Dworu Artusa. Ze względu na zmianę postrzegania historii wspomniane upamiętnienie zostało zdemontowane. Nadal jednak stanowi świadectwo niełatwej przeszłości Gdańska, dlatego tablica jest obecnie prezentowana na wystawie w Twierdzy Wisłoujście.
Dopiero ostatnie lata przyniosły zmianę formuły rocznicy powrotu Gdańska w polskie granice. Przede wszystkim zrezygnowano z uroczystości na Cmentarzu Żołnierzy Radzieckich. Rocznicowe obchody ograniczają się do ceremonii w przestrzeni Długiego Targu. Tegoroczna uroczystość odbędzie się w piątek 28 marca o godz. 14.00 w pobliżu Dworu Artusa.
1945 rok – cezura gdańskiej historii
Skąd tak wielkie znaczenie wiosny 1945 roku w gdańskiej historii? Opisywane wydarzenia przyniosły zakończenie II wojny światowej i wkrótce potem wielkie zmiany polityczno-terytorialne w Europie i na całym świecie.
Nadmotławskie miasto zapłaciło za to ceną niemal całkowitego zniszczenia. Walki o Festung Danzig i późniejsze poczynania żołnierzy Armii Czerwonej przyniosły destrukcję śródmiejskiej zabudowy i zagładę wielu cennych zabytków przeszłości.
Powrót Gdańska w polskie granice wynikał z podjętych wcześniej międzynarodowych ustaleń. Zmiana granic oznaczała również wysiedlenia niemieckiej ludności, zatem jakby nie patrzeć – przerwanie dotychczasowej ciągłości kulturowej i zmianę tożsamości nadmotławskiego miasta.
W powojennych latach trwały systematyczne wysiedlenia dotychczasowej ludności i napływ nowych polskich mieszkańców z Pomorza i bardziej odległych zakątków kraju. Również z utraconych Kresów Wschodnich, o czym przypomina ciekawy pomnik W Hołdzie Kresowianom ustawiony w południowej części Starego Przedmieścia.
Rok 1945 przyniósł więc zagładę dawnego Gdańska i wkrótce potem narodziny nowego – jakże ważnego w powojennej historii Polski…
Debata w przeddzień 80. rocznicy powrotu Gdańska w granice Polski;
Ratusz Głównego Miasta – Wielka Sala Wety;
ul. Długa 46, 80-831 Gdańsk;
Data – 27 marca 2025 (czwartek), godz. 17:00-18:30;
Wstęp wolny.
