W tytule nowej muzealnej wystawy nie ma najmniejszej przesady.
Miasto Gniew zajmuje szczególne miejsce w dziejach Pomorza Gdańskiego. Dzięki położeniu przy ważnej przeprawie wiślanej odgrywało ważną rolę w państwie Zakonu Krzyżackiego, a kilka stuleci później zwróciło uwagę trudnych do pokonania wojsk szwedzkich.
Warto też przypomnieć – przez dwadzieścia lat starostwem gniewskim skutecznie administrował Jan III Sobieski, którego wybitna znajomość wojennej sztuki odegrała znaczącą rolę w dziejach XVII-wiecznej Europy.
Nowa wystawa muzealna na zamku w Gniewie
Zamek w Gniewie uznawany jest za jedną z najlepiej zachowanych twierdz krzyżackich na Pomorzu Gdańskim. Od prawie trzydziestu lat gotycki zabytek pełni też funkcje muzealne.
Otwarcie nowej wystawy stałej „Gniew. Miasto na szlaku wielkiej historii” odbyło się 26 października 2022 roku. Nowocześnie zaaranżowana ekspozycja ciekawie opowiada o historii miasta oraz związanych z Gniewem zabytkach. W zamkowej piwnicy zobaczyć można multimedialną makietę z przedstawieniem zmian miasta na przestrzeni wieków.
Zobacz też – Kuchnia na wymiar Gdańsk
Najmłodszym turystom z pewnością spodoba się zamkowy duszek – eteryczny przewodnik opowiadający o dawnych czasach.
Natomiast w muzealnej sali na piętrze na zwiedzających czeka prezentacja lokalnych znalezisk archeologicznych ułożonych w ośmiu kategoriach tematycznych: stół i kuchnia, higiena, strój, handel, religia, czas wolny, uzbrojenie i oporządzenie jeździeckie.
Zobacz też – Łóżko kontynentalne – co to takiego?
Na środku tej sali znajduje się też interaktywna mapa miejscowych odkryć archeologicznych.
Wystawa została przygotowana przez Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, które w części zamku w Gniewie (link) od dłuższego już czasu prowadzi oddział muzealny.
Burzliwe dzieje zamku w Gniewie
Wskutek lokalnych i raczej nieprzemyślanych rozgrywek politycznych już pod koniec XIII wieku Zakon Krzyżacki przejął Ziemię Gniewską – pierwszy przyczółek na lewym brzegu Wisły.
Zakonni bracia natychmiast przystąpili do budowy fortecy, skutecznie zabezpieczającej strategiczną przeprawę przez szeroko rozlany nurt wiślany.
Pierwszy etap budowy trwał około 40 lat, powstała twierdza wyjątkowo trudna do zdobycia, o czym przekonać się miały wojska polskie podczas przewlekłej i wyczerpującej wojny 13-letniej.
W czasach przynależności do Rzeczypospolitej ranga gniewskiego zamku wyraźnie zmalała, ale znaczenie tutejszej przeprawy trafnie odczytał szwedzki król Gustaw Adolf, którego doborowe wojska zajęły niemal całe Pomorze Gdańskie. Szwedzki garnizon obsadził też Gniew, stąd wielodniowa bitwa o miasto (22 września do 1 października 1626 roku), która pomimo zawziętości walczących oddziałów nie przyniosła wyraźnego rozstrzygnięcia.
Zobacz więcej – Inscenizacja historyczna Vivat Vasa
Zamek w Gniewie ponownie zyskał na znaczeniu w drugiej połowie XVII wieku, gdy stanowił administracyjne centrum starostwa gniewskiego, wytrawnie zarządzanego przez hetmana Jana Sobieskiego – potem też króla i jednego z najwybitniejszych wodzów ówczesnej Europy.
Wielce niekorzystne zmiany zaszły podczas zaboru pruskiego, gdy kolejne przebudowy odebrały twierdzy sporo z historycznej autentyczności. W gniewskim zamku działało wtedy więzienie – jedne z najcięższych na terenie państwa pruskiego.
W 1920 roku zamek ponownie znalazł się w polskim posiadaniu, ale rok później został niemal całkowicie zniszczony podejrzanym pożarem. Przepadły wtedy trzy gotyckie skrzydła oraz całe zamkowe zadaszenie.
Pierwsze prace zabezpieczające przeprowadzono w dopiero 1968 roku, natomiast na bardziej energiczną odbudowę trzeba było czekać kilka kolejnych dziesięcioleci. W 1993 roku w piwnicy pod skrzydłem południowym udostępniono pierwszą muzealną wystawę stałą – „Gniew w świetle badań archeologicznych w latach 1975-1985”.
Od 1995 roku na zamku w Gniewie działa oddział Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Placówka zajęła zachodnie skrzydło zamkowe i zajmuje się działalnością naukową i wystawienniczą, wspiera również organizowane na zamku turnieje i imprezy historyczne.
Zobacz też – Przydomowa oczyszczalnia biologiczna: krok po kroku do czystszego środowiska
Wizytę na zamku warto połączyć ze zwiedzaniem Gniewu – w wąskich uliczkach i zakamarkach nadal można usłyszeć echa średniowiecznych dziejów. Niedaleko (dystans 24 km) znajduje się też Kwidzyn z unikatowym zespołem katedralno-zamkowym.
INFORMACJE
Wystawa „Gniew. Miasto na szlaku wielkiej historii”;
ul. Zamkowa 2, 83-140 Gniew.
