To pierwszy pełnomorski statek zbudowany w powojennej Polsce. Wstępny zarys budowy opracował Henryk Giełdzik, natomiast szczegółowa dokumentacja projektowa powstała w pracowniach francuskiej stoczni Normand. Zaprojektowana jednostka miała przewozić węgiel i rudę żelaza, tak powstała koncepcja rudowęglowca typu B-30. W trudnym powojennym okresie węgiel kamienny był w zasadzie jedynym sensownym polskim towarem eksportowym, stąd decyzja o budowie całej serii takich statków.
Krótka historia „Sołdka”
Stępkę położono w dniu 3 kwietnia 1948 roku. W tym czasie urzędnicy pasjonowali się tzw. przodownictwem pracy, w gdańskiej stoczni do tej roli wyznaczono Stanisława Sołdka, który jako traser miał podobno wyrobić ponad 200% normy. Dzisiaj można zastanawiać się nad sensownością tego zapału do bicia rekordów, praca trasera była bardzo odpowiedzialna, wymagała też wielkiej koncentracji i precyzji.
Uroczysta ceremonia wodowania kadłuba odbyła się 6 listopada 1948 roku, w roli matki chrzestnej wystąpiła Helena Sołdek, żona patrona budowanej jednostki.
Według projektowych koncepcji powstał statek o napędzie parowym. Montażu stalowego kadłuba dokonano przy użyciu ok. 300 tys. nitów. Statek zbudowano w oparciu o dość archaiczne założenia, takie były jednak ówczesne możliwości. Brakowało sprzętu, kadry, wiedzy, doświadczenia… Stąd ponad dwuletni czas budowy statku, dopiero w październiku 1949 roku „Sołdek” wyszedł w pierwszy rejs handlowy.
Powstało aż 29 statków tej serii, z tego 24 jednostki na zamówienie Związku Radzieckiego. pozostałym polskim statkom nadano charakterystyczne nazwy: „Jedność Robotnicza”, „Brygada Makowskiego”, „Pstrowski” i „Wieczorek”.
Statek „Sołdek” – dane techniczne
długość – 87 m;
nośność – 2610 ton;
moc maszyn – 1300 KM;
prędkość – 9,9 węzła przy 90% mocy siłowni;
załoga – 28 osób.
W historii „Sołdka” jest i ciekawy akcent piłkarski, na statku pracował Marian Kielec, w sezonie 1962/63 w barwach Pogoni Szczecin zdobył tytuł najlepszego strzelca ekstraklasy.
W latach siedemdziesiątych „Sołdek” był już statkiem z innej epoki, przez szwedzkich dziennikarzy ironicznie (ale i proroczo) określany jako „muzeum”. Rzeczywiście narzekano na warunki zakwaterowania, coraz częściej zawodziły mechanizmy, a niewielka ładowność oznaczała niską opłacalność eksploatacji tej jednostki. Ostatecznie „Sołdek” odbył 1478 rejsów, w ich trakcie jednostka przewiozła 3,5 mln ton ładunków. Osiągnięcie wybitne, stąd decyzja o uhonorowaniu statku zapomnianym już dzisiaj odznaczeniem – Orderem Sztandaru Pracy.
W dniu 30 grudnia 1980 roku w Szczecinie opuszczono banderę, planowano stałe zakotwiczenie przy Wałach Chrobrego i wykorzystanie jednostki w roli muzeum. Szczecińskim muzealnikom zabrakło jednak energii i wiary działania, ostatecznie decyzją Ministerstwa Kultury emerytowany statek trafił pod opiekę Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku.
Po przeholowaniu jednostki i przeprowadzeniu niezbędnych prac remontowych latem 1985 roku otwarto muzeum. Od tej pory „Sołdek” upamiętnia początki polskiej powojennej myśli morskiej. Wnętrza statku służyły też jako teatralna sceneria, w przestronnych ładowniach wystawiano sztuki o morskiej tematyce: m.in. „Znaczy kapitan”, „Jądro ciemności” i „Tajfun”.
Muzealny „Sołdek” – trasa zwiedzania
Trasa muzealnego zwiedzania prowadzi przez kolejne wnętrza i pokłady jednostki, czym ciekawie oddaje specyfikę i niełatwe warunki pracy na tym rudowęglowcu. W przepastnych ładowniach sporo eksponatów, opisów i interesujących stanowisk multimedialnych. Szczególnie ciekawie w maszynowni, gdzie niegdyś palacze w pocie czoła szuflowali węgiel, warto dodać – pracowali w temperaturze 70° C i w ciągu kilku godzin musieli przerzucić cztery tony czarnego paliwa!
W pomieszczeniach załogi spartańsko wyposażone kajuty, temat komfortu i wygód traktowano wówczas jako kwestię drugoplanową. Ciekawie też na mostku kapitańskim, czyli w centrum dowodzenia jednostką.
Z górnych pokładów podziwiać można ciekawie zarysowaną panoramę portowego Gdańska, z ciągiem efektownej zabudowy i dostojnym Żurawiem – największym dźwigiem portowym w średniowiecznej Europie!
INFORMACJE
Statek „Sołdek” – oddział Narodowego Muzeum Morskiego
ul. Ołowianka 9-13, 80-751 Gdańsk
www.nmm.pl/soldek
