Ten mało znany pomnik nawiązuje do fascynującego wątku sopockiej historii. W 1927 roku w Gdańsku odbył się XIX Światowy Kongres Esperanto, na pamiątkę tego wydarzenia w Dolinie Świemirowskiej posadzono dąb, w pobliżu ustawiono też kamień z okolicznościowym napisem.
Język esperanto powstał dzięki dociekaniom i zaangażowaniu dr. Ludwika Zamenhofa, który w wielonarodowościowym Białymstoku nie raz i nie dwa był świadkiem konfliktów o etnicznym zabarwieniu. W opracowaniu i wdrożeniu wspólnego języka upatrywał szansy na złagodzenie napięć i nieporozumień.
W 1887 roku doktor Zamenhof opublikował podstawy proponowanego języka, jego założenia opisał w książce „Język międzynarodowy. Przedmowa i podręcznik kompletny”. Opracowanie opublikował pod pseudonimem “Dr. Esperanto”, oznaczającym “doktor mający nadzieję”, od tego określenia niedługo potem przyjęła się nazwa nowej mowy.
Nadzieje tylko częściowo się spełniły. Pomysł białostockiego lekarza został przyjęty z pozytywnym odzewem czy wręcz entuzjazmem. Na świecie przybywało esperanckich stowarzyszeń, takiej też prasy czy nawet literatury. Język nie sprostał jednak uniwersalności mowy angielskiej, pozostał za to niezwykłym pomnikiem społecznej inicjatywy o światowym zasięgu oddziaływania.
W 1938 roku z polecenia nazistowskich władz sopockie upamiętnienie zostało zniszczone. Oszołomieni rasowymi bredniami urzędnicy i reżimowi funkcjonariusze odrzucili myśl o lingwistycznym zjednoczeniu i zrozumieniu.
W 1959 roku świętowano setną rocznicę urodzin Ludwika Zamenhofa. W Gdańsku odbył się wtedy XV Międzynarodowy Zjazd Młodzieży Esperanckiej, którego ciekawym akcentem stało się odsłonięcie pomnika i posadzenie nowego dębu przy dawnej sopockiej Esperantoweg, zatem we wcześniejszej przedwojennej lokalizacji.
Na kamieniu napis:
1.8.1927 dum la 19-a Universala Kongreso de Esperanto ci tie estis plantita JUBILEA KVERKO kiu poste fasista regimo detruis. Kverko replantita dum la 15 -a Internacia Junulara Kunveno de T. E. J. O. 26.7.1959
co oznacza
1 sierpnia 1927 podczas 19. Światowego Kongresu Esperanto tutaj został zasadzony DĄB JUBILEUSZOWY, który później faszystowski reżim zniszczył. Dąb posadzono powtórnie podczas 15. Międzynarodowego Spotkania Młodzieży TEJO Ogólnoświatowej Organizacji Młodzieży Esperanckiej 26 lipca 1959.
Zatem zwięzłe i kompletne wyjaśnienie znaczenia tego miejsca i jego historii.
Dąb przez długi czas niepokoił wątłym kształtem i rozmiarem, ale z roku na rok przybiera na wysokości i właściwym dla tego gatunku dostojeństwie.
Wątki esperanckie przez długi czas pobrzmiewały w przestrzeni sopockiego kurortu. W Szkole Podstawowej nr 8 przez długich 15 lat uczono podstaw tego języka, staraniem sopockich entuzjastów powstała też placówka muzealna dotycząca esperanckiej tematyki. Obiekt działał do 1978 roku w budynku przy ul. Łokietka 5 i był odwiedzany przez znawców tematu z regionu, kraju czy nawet całego świata.
W pobliżu pamiątkowego kamienia ulica Reja, przy pomniku prowadzi też zielony szlak PTTK, zatem językowe upamiętnienie jest łatwe do znalezienia.
