W dziejach tej świątyni krzyżuje się wiele wątków szerszego nurtu historii…. W XIII stuleciu książęta pomorscy nadali okolicę diecezji włocławskiej, w kolejnych wiekach chętnie się tutaj osiedlali rzemieślnicy, wśród nich również przybysze z dalekiej Szkocji. Stąd Stare Szkoty, charakterystyczna nazwa tej okolicy.
W przykościelnym kolegium kształcił się Józef Wybicki – w przyszłości wybitny działacz i patriota
W 1592 roku parcelę otrzymali jezuici, nie powiodły się wcześniejsze próby założenia jezuickiego klasztoru w granicach miasta Gdańska. Budowa świątyni rozpoczęła się w 1615 roku, dwa lata później nowy kościół konsekrowano. W 1621 roku w tej ciekawej enklawie otwarto Kolegium Jezuickie – szkołę średnią o wysokim poziomie nauczania. Do tej renomowanej placówki jednorazowo uczęszczało nawet 600 uczniów, była to udana edukacyjna odpowiedź na działalność luterańskiego Gimnazjum Akademickiego.
W XVIII wieku (1755-1763) w murach kolegium wiedzę zgłębiał Józef Wybicki, przyszły wybitny publicysta i autor słów polskiego hymnu narodowego. O uczelni wypowiadał się bardzo krytycznie:
“Kazano się [nam] zawsze pod odmiennymi nazwiskami złej uczyć łaciny i to bez korzyści. Nie kazano myśleć, ani czynić […] Zgoła co dzień bito: zawsze słyszałem jęk; prośby uczniów i twardość nauczycieli były zwykłym obrazem szkoły… To było prawdziwe piekło, gdzie nam zgrzytanie zębów i furiów wściekłych zapały malują…”
I pewnie miał sporo racji, bo u schyłku XVIII stulecia jezuickie szkolnictwo zupełnie nie odpowiadało potrzebom epoki.
W 1656 roku kościół został zniszczony przez gdańszczan. Mieszczanie argumentowali koniecznością wzmocnienia obronności miasta wobec spodziewanego ataku wojsk szwedzkich, w rzeczywistości mieli też na uwadze okazję do dewastacji konkurencyjnego ośrodka.
Sytuacja powtórzyła się w 1734 roku, tym razem podczas przygotowań do odparcia ataku wojsk rosyjskich. Opisywana świątynia jest zatem trzecim staroszkockim kościołem, jego budowa zakończyła się w 1755 roku.
Zakrystia kościoła św. Ignacego
Świątynia przetrwała do czasów obecnych, przepadły co prawda dwie flankujące fasadę wieże, zachowało się za to autentyczne wyposażenie sakralne z XVIII stulecia. I jeszcze ciekawostka, kościół św. Ignacego to jedna z zaledwie dwóch barokowych świątyń Gdańska!
Ołtarz główny ufundował biskup warmiński Adam Grabowski, główny motyw tego dzieła to obraz „Powołanie św. Ignacego do naśladowania Jezusa i nawracania narodów”. Malowidło zostało sprowadzone z Kolonii na początku XX wieku.
Wewnątrz dziesięć ołtarzy bocznych, cztery drewniane konfesjonały, barokowo-rokokowa ambona, feretron, relikwiarze…
Zobacz też – Gdańsk atrakcje. TOP 5. Co warto zwiedzić w Gdańsku
Ciekawie też na poddaszu, tam zachowane autentyczne koło wciągu dźwigowego z XVIII stulecia. W kościelnych podziemiach pochówki duchownych z XIX wieku, fragmenty starych witraży, kartuszy herbowych, kule armatnie…
Rewelacyjnie prezentują się wnętrza zakrystii zaaranżowane w poł. XVIII wieku. W drewnianej boazerii misterne zdobienia, rzeźby przedstawiające tematy biblijne oraz herby fundatorów i dobrodziejów jezuickiego klasztoru.
W 1780 roku z polecenia władz pruskich dokonano kasaty tutejszego klasztoru. Od 1839 roku kościół pełnił funkcję świątyni parafialnej. W 2011 roku dekretem arcybiskupa powołano Kapitułę Kolegiacką Staroszkocką, zatem jest to to kościół w randze kolegiaty.
