Świątynia o wyjątkowo ciekawych dziejach i wielkim znaczeniu dla szerzej pojmowanej historii. Już w połowie XIV wieku na wschód od kościoła św. Katarzyny istniała kaplica pokutnic, udzielały się przy niej tzw. magdalenki, kobiety o niełatwej zazwyczaj przeszłości. W 1374 roku we wspomnianej kaplicy wystawiono szczątki Brygidy. Otoczona za życia opinią świętości zmarła w dalekim Rzymie, Gdańsk stał się przystankiem na trasie żałobnego konduktu zmierzającego do szwedzkiej Vadsteny.
Kościół św. Brygidy przez ponad czterysta lat był świątynią klasztorną
W 1390 roku wielki mistrz Konrad Zöllner przyznał magdalenkom prawa do wykorzystywania położonych przy kaplicy parceli. Po ustanowieniu przez papieża Bonifacego X zakonu brygidek (1394) przystąpiono do wznoszenia gdańskiego klasztoru, bryłę nowego kościoła połączono z istniejącą kaplicą pokutnic.
Prace budowlane kontynuowano w XV wieku, wtedy do nawy głównej dobudowano nawę północną. Nawa południowa powstała dopiero w następnym stuleciu. Świątynia przez długie wieki funkcjonowała jako kościół klasztorny. Sakralna przestrzeń służyła brygidkom i brygidom, części rozdzielał wysoki mur, zachowany do dzisiaj w sąsiedztwie parafialnej plebanii.
Gdańskie Zgromadzenie Najświętszego Zbawiciela popadło w przewlekły kryzys pod koniec XVI wieku, ale wobec propozycji przekazania klasztoru jezuitom w szeregi znużonych zakonnic wstąpiły nowe siły. Egzotyczny sojusz brygidek i luterańskiej Rady Miasta przekreślił plany biskupa Rozrażewskiego, niedługo potem gdański klasztor został wzmocniony przez siostry z rozwiązanego konwentu ze szwedzkiej Vadsteny.
Schyłek Rzeczypospolitej wyznaczył też początek końca dziejów gdańskich brygidek. Po rozbiorach klasztorne posiadłości zostały przejęte przez państwo pruskie, wydano zakaz przyjmowania sióstr do nowicjatu. Decyzja o likwidacji gdańskiego klasztoru zapadła ostatecznie w 1817 roku.
W roku 1840 przy świątyni erygowano parafię wojskową. Pod koniec II wojny światowej kościół uległ całkowitemu niemal zniszczeniu, zachowały się jedynie wypalone mury. Ze względu na niechęć ówczesnych władz, zgoda na odbudowę została wydana dopiero na początku lat siedemdziesiętych ubiegłego stulecia. Dzięki zaangażowaniu i niespożytej energii ks. proboszcza Henryka Jankowskiego wiernie odtworzono bryłę świątyni, wnętrze zyskało nową aranżację, udanie nawiązującą do gotyckiej przeszłości tej świątyni.
Kościół św. Brygidy – duchowe centrum Solidarności
Kościół zajmuje bardzo ważne miejsce we współczesnej historii Polski. Stało się tak za sprawą ks. Jankowskiego, który w sierpniu 1980 roku duchowo opiekował się strajkującymi stoczniowcami. Na parafialnej plebanii wielokrotnie spotykali się opozycyjni przywódcy, kościół w latach 80-tych ubiegłego stulecia był swego rodzaju duchowym centrum antysystemowych środowisk. Spora część wystroju nawiązuje do tego fascynującego rozdziału polskich dziejów.
Potwierdzeniem znaczenia świątyni były wizyty wpływowych i wielce znaczących osób. Świątynię odwiedził Ronald Reagan, George Bush, François Mitterrand, Margaret Thatcher, królowa Holandii Beatrix i król Szwecji Karol XVI Gustaw! Innym podkreśleniem zasług tej parafii jest godność Sanktuarium Matki Bożej Królowej Świata Pracy przyznana świątyni w 1988 roku. Cztery lata później (1992) kościół został uhonorowany tytułem Bazyliki Mniejszej.
17 VII 2010 roku w opisywanym kościele odbył się uroczysty pogrzeb księdza Henryka Jankowskiego.
W wystroju świątyni sporo odwołań do klasztornej przeszłości, również liczne nawiązania do tematyki solidarnościowej, patriotycznej i …bursztynowej. Wystrój świątyni w znacznej mierze powstał według koncepcji Elżbiety Szczodrowskiej-Peplińskiej, zaangażowanej kilka lat wcześniej przy budowie Pomnika Poległych Stoczniowców. Do wnętrza świątyni prowadzą odlane w brązie wrota z przedstawieniem 152 postaci, to artystyczne wyobrażenie dziejów Solidarności.
Najważniejsze miejsca w kościele św. Brygidy
Kaplica Chrzcielna
Najstarsza część świątyni, w tym miejscu według przekazów miały być wystawione zwłoki Brygidy. W kaplicy wiele tablic i epitafiów o treści patriotycznej, z nawiązaniami do cierpienia i męczeństwa polskiego narodu. Na środku nowoczesna w formie chrzecielnica.
Kaplica Solidarności
W dolnej części symboliczny grób ks. Jerzego Popiełuszki, wystawiony rok po tragicznej śmierci kapłana. Rzeźba pełna dramatycznego wyrazu – podkurczone nogi, skrępowane dłonie. Wystawienie takiej rzeźby w 1985 r. było aktem niemałej odwagi. Powyżej drewniane krzyże, pamiętają protesty z lat 80-tych. Każdy strajk rozpoczynał się od ustawienia drewnianego krzyża w centralnym punkcie Stoczni Gdańskiej. Krzyż z wizerunkiem Chrystusa został ustawiony podczas pamiętnego strajku z sierpnia 1980 r.
Kaplica Relikwii
W kaplicy współczesny w formie relikwiarz, w nim m.in. fragment żuchwy św. Brygidy. Nad relikwiarzem obraz autorstwa Hermana Hana „Wizja św. Brygidy”. Twórczość Hana to temat na godziny opowiadania, jego obrazy zadziwiają turystów odwiedzających Oliwę, Pelplin i inne pomorskie miejscowości.
Kaplica MB Fatimskiej
W kaplicy figura Matki Bożej Fatimskiej. W misternie kutej kracie wyszczególnione daty, wskazują na wydarzenia ważne dla polskiej historii.
Ołtarz główny
W ołtarzowej aranżacji bursztynowa monstrancja wykonana w 2000 roku z okazji podwójnego millenium. Dzieło waży 32 kg, powstało z najcenniejszych odmian bursztynu. W podstawie monstrancji małe krzyże, symbolizują m.in. różne wyznania wiary chrześcijańskiej, zatem bursztynowe drzewo zawiera przekaz o ekumenicznym znaczeniu. Monstrancja powstała według pomysłu Mariusza Drapikowskiego, znakomitego gdańskiego bursztynnika. Zachęcony pozytywnym przyjęciem dzieła zaproponował znacznie śmielszą realizację – budowę ołtarza bursztynowego. Powstał stalowy stelaż, kopię obrazu Matki Bożej Częstochowskiej ubrano w bursztynową sukienkę, ustawiono figury wybitnych brygidek (św. Brygidy i bł. Elżbiety Hesselblad) i Polaków: Jana Pawła II i ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego. Dzieło budowy ołtarza kontynuuje ks. proboszcz Ludwik Kowalski, w jego działania wpisana wybitna kombinacja pokory, cierpliwości i skuteczności.
Z autentycznego wyposażenia zachował się wspomniany obraz Hermana Hana, barokowa grupa rzeźbiarska „Ukrzyżowanie” z początku XVII wieku, kilka epitafiów i płyt nagrobnych.
Warto zwrócić uwagę na charakterystyczne przebicia widoczne w kolejnych wewnętrznych przyporach, to pozostałość po dawnych emporach, na których odbywały się uroczyste procesje.
Zaprezentowany wyżej opis ledwie dotyka tematyki dziejów tego kościoła. W kolejnych artykułach kolejne wątki będą bardziej szczegółowo rozwijane.
