W tym roku przypada 399 rocznica kilkudniowej bitwy pod Gniewem, w której zwarły się wojska szwedzkie i Rzeczypospolitej. Na czele walczących armii stali dwaj spokrewnieni królowie.
Regimenty i chorągwie Rzeczypospolitej broniły honoru króla Zygmunta III, a zdyscyplinowanymi szeregami szwedzkimi wytrawnie dyrygował król Gustaw Adolf. Obaj monarchowie byli wnukami Gustawa I Ericssona – założyciela dynastii Wazów.
Vivat Vasa w Gniewie
Dynastia ta sama, za to rozbieżne dążenia i interesy. Scentralizowana i silnie zmilitaryzowana Szwecja agresywnie rozpychała się w północnej części Europy, natomiast państwo polsko-litewskie było zainteresowane utrzymaniem dotychczasowego stanu posiadania i niestety coraz bardziej pogrążało się w letargicznym zastoju.
Rekonstrukcja bitwy historycznej odbędzie się w dniach 8-10 sierpnia 2025 roku między innymi w pobliżu zamku w Gniewie.
W imprezie weźmie udział kilkuset rekonstruktorów, którzy zaprezentują stroje z epoki, typowe dla XVII wieku uzbrojenie, czy też wysokiego poziomu umiejętności jeździeckie.
W ramach widowiska Vivat Vasa odbędzie się też Gniewski Turniej Husarski z prezentacją zręczności w posługiwaniu się orężem oraz powodowaniem husarskimi wierzchowcami.
Wspomniani rekonstruktorzy odtworzą akcje wojska Rzeczypospolitej oraz bardziej zdyscyplinowanych oddziałów szwedzkich.
Vivat Vasa 2025 – program imprezy
W sierpniu miasto Gniew tradycyjnie zaprasza na Festiwal Historyczny Vivat Vasa! W tym roku odbędzie się XXIV edycja tej rozbudowanej i widowiskowej imprezy.
Festiwal Historyczny Vivat Vasa A.D. 2025 odbędzie się w dniach 8-10 sierpnia. Poniżej szczegółowy program imprezy:
Piątek, 8 sierpnia
godz. 19.00 – Potyczki polsko-szwedzkie (Fosa);
godz. 20.00 – Akustycznie Pod Gwiazdami (Stacja Mikrostyk).
Sobota, 9 sierpnia
godz. 11.00-15.00 – Warsztaty kreatywne (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Oddział w Gniewie);
godz. 12.00 – Start Jarmarku Rzemiosł Dawnych (Rynek);
godz. 12.00 – Pokaz Sztuki Kowalskiej im. Marcina „Gasa” Manikowskiego;
godz. 12.30 – III Edycja Turnieju Szachowego o Puchar Zygmunta III Wazy (Rynek);
godz. 14.00 – Turniej Szabli Polskiej (Fosa);
godz. 15.00 – Oficjalne otwarcie XXIV Festiwalu Historycznego Vivat Vasa! A.D. 2025 (Rynek);
godz. 15.15 – Prezentacja Chorągwi Rot i Regimentów (Rynek);
godz. 16.00 – Gniewski Turniej Husarski (Zamek);
godz. 17.30 – Pokaz Łucznictwa Konnego (Zamek);
godz. 18.00 – Historia na hardrockowych strunach – koncert Vermouth (Rynek);
godz. 19.30 – Główne wydarzenie Festiwalu Historycznego Vivat Vasa A.D. 2025! – inscenizacja Bitwy pod Gniewem 1626 (Fosa);
godz. 20.45 – Parada z pochodniami;
godz. 21.00 – Hardrockowe dźwięki przeszłości – koncert Taroth;
godz. 22.30 – Husarska Potęga – Noc filmowa: Błogosławiona wina, Gniew Husarii (Rynek);
Niedziela, 10 sierpnia
godz. 11.00-15.00 – Warsztaty kreatywne (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Oddział w Gniewie);
godz. 12.00 – Start Jarmarku Rzemiosł Dawnych (Rynek);
godz. 12.00 – Pokaz Sztuki Kowalskiej im. Marcina „Gasa” Manikowskiego;
godz. 14.00 – Spacery historyczne (Rynek);
godz. 15.00 – Zwiedzanie Muzeum Kapsla.
Główna inscenizacja Bitwy pod Gniewem odbędzie się w sobotę 9 sierpnia w Fosie Miejskiej, wstęp na widowisko jest biletowany.
Więcej informacji na stronie organizatora:
www.vivatvasa.pl
Bitwa pod Gniewem – starcie dwóch Wazów
Jak doszło do tej „rodzinnej” i zaciekłej przy tym konfrontacji?
Król Zygmunt III Waza w 1599 roku został pozbawiony szwedzkiego tronu, wkrótce potem ekspansja skandynawskiego sąsiada wlała się w granice Inflant, kontrolowanych wtedy przez rozległą Rzeczpospolitą.
Nieprawdopodobny wyczyn husarii na polach Kircholmu (wrzesień 1605 r.) nie odwrócił losów wojny. Do początku 1626 roku Szwedzi ostatecznie opanowali inflanckie obszary, a kilka miesięcy później silnym desantem zaatakowali porty pruskie i następnie miasta polskiego Pomorza. Wojska szwedzkie bez trudu zajęły Braniewo, Frombork, Tolkmicko, Elbląg, Malbork, Tczew, Gniew i Puck.
Dopiero we wrześniu nadeszła odsiecz wojsk Rzeczpospolitej, które poprzez oblężenie Gniewu liczyły na odciągnięcie Szwedów od zagrożonego Gdańska. Król Zygmunt III Waza przyprowadził prawie 7 tys. jazdy, ponad 4 tys. piechoty oraz 20 armat. Wojska były niejednorodne, częściowo złożone z prywatnych oddziałów magnackich o zdecydowanie mniejszej sile bojowej.
22 września nadeszły oddziały szwedzkie, zaniepokojone możliwością utraty ważnej fortecy. Z obawy przed starciem w otwartym polu wojska króla Gustawa Adolfa zajęły pozycje wykorzystujące obronne walory okolicy i niezwłocznie przystąpiły do sypania solidnych fortyfikacji ziemnych.
Główna bitwa rozegrała się 29 września. Szarża polskiej jazdy nie zdołała przełamać umocnień szwedzkich, nie powiodły się też próby wywabienia wrogich wojsk na otwartą przestrzeń, zdecydowanie bardziej sprzyjającą przełamującym atakom husarii. W nocy z 1 na 2 października armie odstąpiły od konfrontacji.
Bitwa przez długi czas opisywana była jako porażka strony polskiej, ale nowsze ustalenia historyków przewartościowały ocenę tego starcia. Wojska polskie zabezpieczyły Gdańsk, strona szwedzka nie straciła Gniewu, zatem obie armie osiągnęły zakładane cele. Wynik konfrontacji należy więc uznać za nierozstrzygnięty.
Patrząc szerzej – bitwa pod Gniewem, jak i cała kampania 1626 roku, ujawniła narastające problemy Rzeczypospolitej: administracyjny niedowład, brak stałego budżetu i spowolnione reakcje na zagrożenie granic. Czy wyciągnięto wnioski – to temat na inne opowiadanie…
