Pomnik upamiętnia wieloletnią pracownicę Stoczni Gdańskiej, która została zapamiętana jako osoba bezkompromisowa, wrażliwa na krzywdę i niesprawiedliwość i przede wszystkim odważnie zaangażowana w powstanie opozycji wobec ówczesnego systemu politycznego.
Jej zwolnienie z pracy (8 VIII 1980), zaledwie pięć miesięcy przed osiągnięciem uprawnień emerytalnych, stało się przyczyną strajku, który po kilkunastu dniach zakończył się podpisaniem Porozumień Sierpniowych. Pierwszy wyłom w ówczesnym monolicie ustrojowym stał się faktem.
Anna Walentynowicz – symbol bezkompromisowego sprzeciwu
Anna Walentynowicz pracowała w Stoczni Gdańskiej od 1950 roku. Początkowo zajmowała się spawaniem, a potem obsługiwała stoczniowe dźwigi suwnicowe. W dosłownym też sensie budowała tamten ustrój, bo przecież za wyrobienie 270% normy została uznana przodownikiem pracy.
Po krwawej pacyfikacji protestów grudniowych straciła resztki złudzeń i od końca lat 70-tych czynnie angażowała się działalność opozycyjną, między innymi współorganizowała Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża.
Podczas strajku sierpniowego z 1980 roku odegrała rolę niemożliwą do przecenienia, na przykład 16 sierpnia wbrew decyzjom podjętym przez Lecha Wałęsę przeforsowała kontynuację strajku w szerszej, solidarnościowej formule. Wraz z Aliną Pieńkowską wstrzymywała wtedy wychodzących ze stoczni robotników, wstrzymanie było skuteczne i tryby wielkiej historii kręciły się dalej…
Anna Walentynowicz był sygnatariuszką Porozumień Sierpniowych, a w kolejnych latach jej osoba stała się celem szeroko zakrojonej inwigilacji ze strony tajnych służb PRL. Niestrudzona suwnicowa nawoływała do społecznej wrażliwości i sprawiedliwości, taką osobą zajmowało się około stu funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Czy tamten system był normalny? Niestety tęskniących za czasami Polski Ludowej nadal nie brakuje.
Ze względu na bezkompromisowość Anna Walentynowicz była w kolejnych latach marginalizowana i nie wzięła udziału w obradach Okrągłego Stołu, którym i tak zresztą stanowczo się sprzeciwiała.
Pod koniec 2000 roku odmówiła też przyjęcia tytułu Honorowego Obywatela Miasta Gdańska.
Anna Walentynowicz zginęła 10 kwietnia 2010 roku w katastrofie samolotu rządowego pod Smoleńskiem.
Odsłonięcie pomnika Anny Walentynowicz
Pomnik powstał dzięki zaangażowaniu Stowarzyszenia „Godność”, zrzeszającego więźniów politycznych represjonowanych w okresie Polski Ludowej. Odsłonięcie odbyło się 15 sierpnia 2015 roku, w 86. rocznicę urodzin tej nietuzinkowej i przez wiele lat zapomnianej postaci.
W uroczystości wzięli udział przyjaciele z czasów opozycyjnej działalności, przewodniczący NSZZ „Solidarność” Piotr Duda, historyk Sławomir Cenckiewicz oraz wielu innych gości. I oczywiście rodzina – syn Janusz oraz wnuki Katarzyna i Piotr.
Pomnik odsłonięto przy skwerze imienia tej pomnikowej postaci, u zbiegu ulicy Ludwika Waryńskiego i Al. Grunwaldzkiej. W pobliżu Anna Walentynowicz przez wiele lat mieszkała, a nieco dalej, przy ówczesnej ulicy Marchlewskiego 13 działało pierwsze biuro „Solidarności”.
Pomnik powstał w pracowni Stanisława Milewskiego, znanego między innymi z pomnikowego przedstawienia rozmawiających papieża Jana Pawła II i prezydenta USA Ronalda Reagana.
