Pomnik upamiętniający twórcę i dowódcę 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej nieprzypadkowo został odsłonięty w Lęborku, w tym ciekawym mieście od kilkudziesięciu lat działa drużyna harcerska kultywująca pamięć o tym wybitnym oficerze.
7 października 2017 – odsłonięcie pomnika gen. Stanisława Sosabowskiego w Lęborku
Mowa o 7 Harcerskiej Drużynie Czerwonych Beretów im. gen. Stanisława Sosabowskiego w Lęborku. Harcerze tej drużyny zaproponowali pomnikowe uhonorowanie swojego patrona, do inicjatywy pozytywnie ustosunkowali się lokalni samorządowcy.
Generał Stanisław Sosabowski – skrzywdzony bohater
Stanisław Sosabowski pochodził z kresowego Stanisławowa, gdzie w młodości ujawnił skautowskie zainteresowania i przez pewien czas był komendantem hufca w rodzinnym mieście.
Podczas I wojny światowej walczył w szeregach armii austro-węgierskiej, w bojowych kampaniach raz po raz wykazywał się męstwem i wytrawnym dowodzeniem.
Ze względu na odniesioną i uciążliwą kontuzję nie wziął czynnego udziału w walkach wojny polsko-bolszewickiej, za to w niepodległej już Polsce konsekwentnie rozwijał swoje oficerskie talenty i kompetencje.
Podczas kampanii wrześniowej dowodził 21 Pułkiem Piechoty „Dzieci Warszawy”, który zachował zwartość i gotowość bojową przez cały okres wojny obronnej. Jednostka walczyła w rejonie Grochowa, Mokotowa i Czerniakowa.
Po ucieczce z niewoli płk Stanisław Sosabowski przedarł się do Francji, gdzie włączył się w odbudowę Polskich Sił Zbrojnych, od jesieni 1940 roku dowodził 4 Kadrową Brygadą Strzelców.
Pod jego dowództwem jednostka przerodziła się w 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową, której zawołanie bojowe „Najkrótszą drogą” doskonale pasowało do nastawienia i morale jej świetnie wyszkolonych żołnierzy.
Plany wykorzystania jednostki w walkach powstania warszawskiego nie miały szansy realizacji, polską brygadę przewidziano za to do udziału w ryzykownej i pośpiesznie przygotowanej operacji „Market-Garden”, zakładającej opanowanie przepraw mostowych w północnej Holandii i wyprowadzenie uderzenia w Zagłębie Ruhry – gospodarcze serce III Rzeszy.
Generał Sosabowski zgłaszał zastrzeżenia do zbyt optymistycznie zakrojonego planu, ale jego uwagi zostały zignorowane.
Do operacji „Market-Garden” polscy spadochroniarze włączyli się w dniach 17-21 września 1944 roku . Zrzuceni zbyt daleko od kluczowego obszaru ponieśli wielkie straty podczas forsowania Renu pod gęstym ogniem jednostek niemieckich.
Operacja zakończyła się bolesną porażką, polska brygada poniosła wielkie straty, a w kolejnych tygodniach brytyjski generał Frederick Browning nie ustawał w atakach pod adresem Stanisława Sosabowskiego.
Nie popisali się polscy prominenci z rządu emigracyjnego, którym zabrakło odwagi i energii do zdecydowanej obrony atakowanego oficera.
W grudniu 1944 roku generał Stanisław Sosabowski został pozbawiony dowództwa nad brygadą spadochronową i przesunięty do nadzoru nad Jednostkami Etapowymi i Wartowniczymi. Dla oficera tej rangi i zasług była to niezasłużona degradacja..
Po wojnie generał Sosabowski pracował jako robotnik w fabryce silników elektrycznych i potem telewizorów. Zmarł 25 września 1967 roku w Londynie.
Odsłonięcie lęborskiego pomnika gen. Stanisława Sosabowskiego
Pomnik powstał według pomysłu dr. hab. Tomasza Sobisza, niegdyś mieszkańca Lęborka, a potem profesora gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych.
25 września 2017 roku, zatem w 50. rocznicę śmierci generała, w pomnikowy cokół wmurowano urnę z ziemią z między innymi pól bitewnych Grochowa i Arnhem. Przy samym pomniku posadzono biało-czerwone wrzosy uformowane w kształt spadochronowej czaszy.
Natomiast podczas ceremonii odsłonięcia pomnika pani Ilse van den Dobbelsteen posadziła cebulki tulipanów holenderskiej odmiany „Generał Stanisław Sosabowski”, podarowane przez pana Arno Baltussena – Konsula Honorowego Polski w Holandii oraz członka Towarzystwa Driel-Polen, pielęgnującego holenderską pamięć o generale Sosabowskim i jego dzielnych spadochroniarzach.
Pomnik przy ul. Armii Krajowej 16 odsłoniła pani Dorota Sosabowska, która na uroczystość przyjechała z Portugalii. W ceremonii wziął też udział starszy strzelec Alfons Trocki – jeden z ostatnich żyjących żołnierzy brygady spadochronowej. Pomnik poświęcił ks. Roman Zioła – kustosz Diecezjalnego Sanktuarium św. Jakuba Apostoła w Lęborku.
Okolicznościowe przemówienia wygłosili przedstawiciele Społecznego Komitetu Budowy Pomnika. Rangę uroczystości podkreśliła asysta jednostek wojskowych: Orkiestry Reprezentacyjnej Marynarki Wojennej oraz kompanii honorowej 1 Lęborskiego Batalionu Zmechanizowanego.
W uroczystości wzięli też udział harcerze, samorządowcy i wielu mieszkańców Lęborka. Formułę odsłonięcia poszerzyły dodatkowe wydarzenia i atrakcje: Piknik Historyczno-Militarny, projekcja filmu „Honor generała”, czy też muzealna wystawa dotycząca postaci gen. Stanisława Sosabowskiego.