Kolej żelazna zawitała do Kościerzyny w listopadzie 1885 roku, gdy zakończyła się budowa lokalnego połączenia z Pszczółkami. Prawdopodobnie powstała też wtedy kościerska parowozownia typu wachlarzowego. W kolejnych latach infrastruktura kolejowa była systematycznie rozbudowywana, mieszkańcy Kościerzyny doczekali się bardzo potrzebnych tras do Chojnic, Kartuz i Bytowa.
Po odbudowie polskiej państwowości pojawiła się potrzeba sprawnej komunikacji między śląskimi kopalniami i coraz szybciej rozwijającym się portem gdyńskim. Stąd decyzja o budowie magistrali kolejowej omijającej obszar Wolnego Miasta Gdańska. Przebieg trasy wyznaczono m.in. przez Kościerzynę, co oznaczało znaczącą rozbudowę lokalnej infrastruktury kolejowej.
W 1929 roku w Kościerzynie powstał nowoczesny, czterostanowiskowy i przelotowy, budynek parowozowni, ten obiekt zachował się do czasów obecnych. W powojennym okresie rola Kościerzyny jako ważnego węzła kolejowego została utrzymana, zmieniały się natomiast formalne i organizacyjne ramy funkcjonowania.
W 1992 roku zarządzeniem dyrektora naczelnego Północnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych powstał Skansen PKP w Kościerzynie. Muzealna placówka zajmowała się gromadzeniem i konserwacją eksponatów związanych z historią kolejnictwa. Dzięki staraniom i ofiarności personelu wiele zabytkowych parowozów utrzymywano w stanie eksploatacyjnej gotowości, sporo kolejnych uratowano przed zapomnieniem. Od 2009 roku skansen jako Muzeum Kolejnictwa działa w strukturach Muzeum Ziemi Kościerskiej.
Zwiedzanie
W zbiorach placówki 47 różnych pojazdów szynowych, w tym aż 17 parowozów. Niektóre z nich to prawdziwe unikaty dziejów polskiego, czy nawet europejskiego kolejnictwa. To największa ekspozycja kolejowa w północnej Polsce.
W 2013 roku rozpoczęto realizację projektu “Pomorskiej kolei skarbnica – rewitalizacja zabytkowych obiektów Zespołu Parowozowni w Kościerzynie”, po jego ukończeniu Muzeum Kolejnictwa stało się ciekawą placówką dopasowaną do potrzeb i oczekiwań współczesnych turystów. W budynku parowozowni pojawiły się ruchome makiety, w przestrzeń wystawy wprowadzono też techniki multimedialne.
Na trasie zwiedzania prawdziwe unikaty:
Parowóz OK1-112 – najstarszy w muzealnej kolekcji, powstał w 1915 roku. Parowozy tego typu były produkowane w fabrykach niemieckich i rumuńskich, w latach 1906-1939 powstało prawie 4 000 takich lokomotyw, kościerski eksponat reprezentuje najliczniej produkowaną serią parowozów osobowych na świecie!
Tw1-90 – powstał w 1919 roku, to jedyny eksponat z tej serii zachowany w Polsce. Lokomotywy tego typu jeździły w całej niemal Europie, kilka trafiło nawet do odległej Syrii. W Rumunii parowozy te zostały przystosowane do opalania ciekłym paliwem. Ostatni polski parowóz z tej serii – Tw1-90 (Borsig 10438/1919) – pracował w lokomotywowni Gdańsk-Zaspa do nocy z 9 na 10 grudnia 1976 roku, kiedy to został wygaszony, wiele lat później stał się cennym eksponatem w kościerskim skansenie.
SP47-001 – unikatowa lokomotywa spalinowa z poznańskich Zakładów Cegielskiego. Maszyna zaskakiwała wykorzystaniem nowoczesnych rozwiązań, powstały jednak tylko dwa prototypy. Przyczyną prawdopodobnie polityczno-urzędnicza opieszałość oraz intensywna wówczas elektryfikacja linii kolejowych.
EW90-12 – do dzisiaj z rozrzewnieniem wspominany przez starszych mieszkańców Trójmiasta. Wagony elektryczne tego typu były produkowane w Niemczech w latach 1928-1931. Po wojnie składy trafiły do Polski i po dostosowaniu do odbioru prądu z trakscji napowietrznej jeździły w barwach trójmiejskiej Szybkiej Kolei Miejskiej.
Ciekawym eksponatem jest też wąskotorowy pług odśnieżny oraz wagon kolejki z zakopiańskiej Gubałówki. W budynku parowozowni unikatowy pociąg szpitalny, w kolejnych salach makiety i wystawy o wysokim poziomie merytorycznym.
Za dodatkową opłatą można sobie zafundować przejazd drezyną kolejową. W przestrzeni skansenu odbywają się też ciekawe imprezy: niedawno III Mistrzostwa Pomorza w wyścigach drezyn ręcznych, a wcześniej Kolejowy Dzień Dziecka w Kościerzynie, Festyn Kolejowy, Turniej Gry w Baśkę w zabytkowych wagonach i wiele innych.
Placówka zaprasza też na lekcje muzealne, na przykład: „Jak para napędzała postęp. Historyczne i współczesne zastosowania napędu parowego”.
Wizytę w Muzeum Kolejnictwa warto połączyć ze zwiedzaniem innych placówek: Muzeum Akordeonu i Muzeum Ziemi Kościerskiej.
INFORMACJE
Muzeum Kolejnictwa w Kościerzynie
ul. Towarowa 7, 83-400 Kościerzyna
muzeumkolejnictwa.com.pl
