Ciekawa nekropolia w miejscowości Stogi Malborskie, w pobliżu trasy łączącej Malbork z Nowym Stawem. Ten największy zachowany cmentarz menonicki upamiętnia uchodźców religijnych, którzy od drugiej połowy XVI stulecia na ziemiach Rzeczypospolitej szukali ratunku i szans na pokojową egzystencję. W postępowej Europie Zachodniej takich możliwości nie mieli.
Menonici na Żuławach
Menonici, jako radykalni protestanci, otoczyli się ściśle przestrzeganą dogmatyką, ich duchowymi spadkobiercami są amerykańscy amisze, którzy nie używają energii elektrycznej, nie chcą też słyszeć o samochodach i fotografiach.
Menonici odegrali istotną rolę w melioracji Żuław Wiślanych, aczkolwiek ich znaczenie jest często przejaskrawiane. Wcześniej Żuławy były zagospodarowywane przez osadników słowiańskich, potem wielkiego rozmachu nabrała kolonizacja krzyżacka.
W cmentarnej przestrzeni kilkadziesiąt zachowanych nagrobków menonickich – to głównie kamienne stele z bogatą treścią symboliczną i inskrypcyjną.
Symbolika nagrobków menonickich
Poniżej wyjaśnienie niektórych symboli:
bluszcz – odrodzenie, nieśmiertelność, żałoba po osobie zmarłej,
czaszka – śmierć, nieunikniony los,
gołębica – duch święty, nadzieja, ocalenie,
złamany kwiat – przerwane życie,
złamana róża – śmierć w kwiecie wieku,
makówka – sen wieczny,
motyl – krótkie życie ludzkie w porównaniu z wiecznością, ulatująca do nieba dusza zmarłego,
spirala – symbol nieskończoności, wieczności, drogi do Boga.
Zatem w zachowanych nagrobkach szeroki przegląd motywów tzw. sztuki sepulkralnej. Inskrypcje z awersów opisują, niekiedy bardzo szczegółowo, zasługi zmarłych, rewersy przeznaczano na cytaty biblijne.
Największy cmentarz menonicki w Polsce
Po prawej stronie od wejścia cippus Abrahama Regiera – starszego tutejszej gminy, zmarłego w 1855 roku. W głębi cmentarza kamień z inskrypcją, to upamiętnienie Fritza Wiebe, kóry jako sturmführer SS stracił życie w wypadku samochodowym. Ciekawa historia, bo menonici nie mogli przysięgać, służyć w wojsku i nosić mundurów. Również przestroga – nawet najszlachetniejszy religijny dogmatyzm nie chroni przed wpływem zbrodniczych ideologii.
Zaniedbany cmentarz uporządkowano w latach 90-tych ubiegłego stulecia. Z inicjatywą ratowania nekropolii wystąpił wtedy Helmut Reimer, przed wojną mieszkał w Stogach Malborskich, tutaj też został kilkadziesiąt lat później pochowany. Tak oto miłość do „małej ojczyzny” przezwyciężyła historyczne zaszłości i stworzyła płaszczyznę ciekawej współpracy.
